Önemli bir belge olan Birleşmiş Milletler Asya ve Uzak Doğu Suçu Önleme ve Failleri Tedavi Enstitüsü (UNAFEI) için Tony Kwonk tarafından hazırlanan raporun Türkçesi’ni Yeniçağ olarak çevirerek yayınlıyoruz
Orjinali: http://www.unafei.or.jp/english/pdf/PDF_rms/no69/16_P196-201.pdf
I. ICAC’ın kısa tarihi ve başarıları
Özellikle ilginç tarih ve hikâyesi olan Hong Kong Bağımsız Yozlaşmayla Savaş Komisyonu (ICAC) hakkında özet bir açıklama yapayım. O (ICAC) 1974 yılında kuruldu ki o zamanda yozlaşma yaygındı ve Hong Kong bir İngiliz Kolonisi olarak, dünyada, en yozlaşmış renklerinden birisi idi. Yozlaşma bir yaşam tarzı idi ve tepeden tırnağa mevcuttu. O zamanlar özellikle yasa uygulatma kurumlarıyla organize suç örgütleri arasında yakın işbirliği vardı. Hemen her türlü örgütlü suçlar, fuhuş, kumar ve uyuşturucu korunuyordu. Hatta bir taksi şoförü olarak, arabanız için aylık bir işaret satın alırdınız ve her hangi bir trafik suçundan yakalanmama garantisi elde ederdiniz. Hong Kong’ta açık yozlaşma o boyutta idi. 1974’te İCAC kurulduğunda, çok az kimse Hong Kong’da bunun başarılı olacağına inanmıştı. Onu olanaksız görev (Mission impossible) olarak adlandırmıştı. Üç yıl içinde, İCAC hükümette tüm yozlaşma örgütlerini ezdi ve 247 devlet görevlisini, 143 polis subayı dâhil mahkûm etti. 30 yıllık tarihinde İCAC aşağıdaki başarılara ulaştı:• Devlet içindeki her türden açık (gizli olmayan) yozlaşmayı yok etti. Şimdi sadece çok gizli suçlar, ve sıklıkla katılan tarafları tatmin eden yani tatmin ettiği için ortaya çıkmayan şeyler var.
• Dünyada özel sektör yozlaşmasını etkin bir şekilde denetleyen birinciler arasına girdi.
• Hong Kong’da temiz seçimleri garanti etti.
• Halkın artık yozlaşmayı bir yaşam tarzı olarak hoş görmeyecek şekilde tutumunu değiştirdi; ve yozlaşmayla savaşı destekler ve sadece yozlaşmayı ihbar etmekle kalmaz, ihbarı kendisinin yaptığının kayda geçmesinden de çekinmez.
• Uluslararası arenada uluslararası işbirliği için aktif bir paydaş olarak, ICAC, uluslararası anti yozlaşma konferansının (İACC) kurucusudur. Şüphesiz Hong Kong’da yozlaşmaya karşı savaş bir başarı öyküsüdür ve Hong Kong kültürünü değiştirmede geniş bir itici unsur olmuştur. 2000 yılında yapılan bir ankette Hong Kong’un son 150 yılında en önemli olaylardan altıncı en önemli olay olarak ICAC’nin kurulması gösterildi. Yabancı yatırım için en ideal yer kampanyasının sloganı olarak “Hong Kong’un rekabetçi üstünlüğü İCAC’tır”‘ı kullanmıştık.
II.Yozlaşma için savaşta kapsamlı bir stratejinin gerekliliği
Hong Kong deneyimi göstermiştir ki yozlaşma ile savaş için tek bir çözüme dayanamazsınız. Yozlaşma ile savaş iyi düşünülmüş ve kapsamlı stratejik bir plan gerektirir. Değişik ülkelerde bir takım stratejik plan çalıştayları işletiyorum ve size aşağıdaki modeli öğütlerim.
A. BİRİNCİ ADIM- Dış Çevresel tarama yapmak
Ülkede yozlaşmayla savaşı etkileyebilecek dış faktörleri incelemelisiniz ve bu yolla sorunları tanımlamalısınız:
1. siyasal ortam
• Yozlaşma ile savaş için uygun bir siyasi irade var mıdır?
• Yozlaşmayı kovuşturmada her hangi bir siyasi müdahale var mı?
• Siyasi sistem sakat mıdır? Siyasi seçim yapılır mı? Seçim sürecinde yozlaşma var mı?
• Yasamadan yozlaşmayla savaşa destek var mı?
• Devlette uygun hesap verebilirlik ve şeffaflık var mı?
2.Ekonomik ortam
• Devletin fukaralığı yozlaşmayla ilgili mi?
• Devlet memurlarının maaşları uygun mu ve iş hayatıyla (insanlarınınkiyle) karşılaştırılabilir mi?
• Devlet yozlaşma ile savaşa bütçesinden uygun bir pay ayırıyor mu?
• İş dünyasında yozlaşma ne kadar yaygındır?
3. Sosyal Ortam
• Kamunun yozlaşmaya karşı tutumu nedir?
• Halk yozlaşmayı ihbar etmek ister mi? İsmini vererek veya vermeyerek?
• Devletin yozlaşmayla savaşta etkinliği hakkında görüşü nedir?
• Okul ve üniversitelerde her hangi bir erdem eğitimi var mı?
• Medya yozlaşmayla savaşı destekleyici mi?
4. Yasal ortam
• Yozlaşma ile savaş yasaları uygun ve etkili mi?
• Seçim yasası yozlaşmayı engellemeye uygun mu?
• Etkin yaptırımlarla insan hakları arasında doğru bir denge kurulmuş mudur?
• Yoz suçluların cezalandırılması ile masumların korunması arasında doğru bir denge kurulmuş mudur?
• (Polis) Savcıların ve yargıçların standardı nedir?
Yukardaki sorular bıktırıcı değildir. Sadece yozlaşmanın önündeki engelleri tanımlayabilmeniz için yardımcı rehberlerdir.
B. İKİNCİ ADIM- İç ortamın taranması
İkinci adım düşünülen yozlaşmaya karşı savaşacak komisyonun etkinliğini değerlendirme adımıdır. Bir mutat metot İngilizcede yedi S modeli denilen metottur. Yani komisyonun yapısını, sistemini, stilini (biçemini), görevlilerini, yeteneğini, strateji ve ortak değerlerini incelemektir ki onun uygun gücünü, zayıflıklarını, fırsatlarını ve tehlikelerini irdeleyebilelim (SWOT analizi). İrdeleme için gidilebilecek bazı yollar aşağıdadır:
1. Sistem
• Sistem etkinliğe, parasal değerlendirmeye, hesap verirliğe yardımcı mı?
• Yaptırım kararlarını ve sonuçlarını gözden geçirecek bir gözden geçirme mekanizması var mıdır?
• Görevliler için uygun bir iş tanımları var mıdır?
• Yozlaşma kovuşturmasının tutarlılığını korumak için kesin gizlilik kuralı var mıdır?
2. Personel
• İnsan kaynakları idaresinin, yani işe alım, terfi, işe son vermede personel tutarlılığı ve profesyonellik vurgusu var mıdır?
• Personel tutarlılığını temin etmek için bir izleme mekanizması var mıdır?
3. Yetenek
• kapsamlı bir yetenek testi var mıdır?
• Personelin profesyonelliğini garantilemek için uygun eğitim ve tazeleme eğitimi var mıdır?
• Profesyonel destek hizmeti var mıdır?
4. Yapı
• Yapı, Yozlaşmayla savaşta önceliklere dayanan esaslara dayanmış mıdır?
• Yapı profesyonellik üstüne mi kuruldu?
• yapı hesaba gelirlik için gözetimi sağlıyor mu?
5. Biçem (Style)
• Yönetimin işlev biçemi nasıldır?
• Etkin bir haberleşme ve personel dayanışması var mıdır?
6. Strateji
• Kapsamlı bir kurumsal plan var mıdır?
• Yozlaşmayla mücadele reaktif mi yoksa proaktif nitelikli temele mi dayalıdır?
• Yozlaşmayla mücadelede ortaklaşılacak diğer organlarla açık bir işbirliği stratejisi var mıdır?
• Basınla ilişki için bir strateji var mıdır?
7. Ortak değerler
• Liderlik olumlu örnek oluyor mu?
• Personel yozlaşmayla savaş için bir hırsa ve görev anlayışına sahip mi?
• Personel için ahlak tüzüğü ve uygun eğitimi var mıdır?
• Adil bir ödüllendirme ve cezalandırma sistemi var mıdır?
C. Adım 3 – Önemli sorunları tanımlayın
İçsel ve dışsal ortamı taradığınız için, etkin bir yozlaşma ile mücadele önündeki büyük sorunları ve engelleri tanımlamanız zor olmayacaktır. Çoğu yozlaşmanın egemen olduğu ülkede adet olarak aşağıdaki büyük problemler paylaşılır:
• Tepedeki siyasette yozlaşmayla savaş iradesi ya yoktur ya da uygun değildir.
• Yozlaşmayla mücadele edeceklerde bağımsızlık yoktur. Kovuşturmalara siyasi müdahale sıkça görülür.
• Yozlaşmayla uğraşma yasaları uygun değildir.
• Yozlaşmayla mücadele için ayrılan kaynak yetersizdir.
• Yozlaşma için halkta umursamazlık vardır.
• Kamu görevlilerinin ücretleri yetersizdir.
• Yaptırım güçlerinde yozlaşma yaygındır ve yargı yasallığı aldatmacaya dönmüştür.
• Yozlaşmayla mücadele kurumu etkisizdir, profesyonellik ve kararlılık yoktur.
• Kurumlar arası stratejik ortaklık yapılmamaktadır.
• Yurtdışından yozlaşma suçlarıyla uğraşmak ve yozlaşmayla kazanılan servetleri izlemek için yardım yoktur.
D. Adım- 4 – Strateji ve stratejik planlar hazırlamak
Büyük problemleri tanımladığınıza göre yozlaşmayla mücadele için bir yozlaşmaya karşı strateji saptamak ve stratejiyi uygulanması için kapsamlı bir eylem planına dönüştürmek sizin ülkenize kalmıştır.
III. HONG KONG’UN (ICAC) STRATEJİSİ NEDİR?
Hong Kong modelinin yozlaşmayla mücadeledeki başarısı nedeniyle, birçok ülke Hong Kong örneğini izledi ve yozlaşmaya adanan bir kurum kurdu. Bununla beraber, çoğu etkinlik gösteremedi ve Hong Kong modelinin başka ülkelerde geçerli olabileceği hakkında şüpheler uyandırdı. Konu Hong Kong modelinin çalışmasını baştan sona anladılar mı? Görüşüme göre aşağıdaki 7 bileşenden ibarettir.
A. Üç uçlu bir çatal stratejisi (Three Pronged Strategy )
Daha önce belirtildiği gibi, yozlaşmayla mücadele için tek çözüm yoktur. Hong Kong kurumu (ICAC) üç uçlu çatal stratejisi yaklaşımını uyguladı: Caydırma, önleme ve eğitim. Sonuç olarak, kurum üç ayrı birimden oluştu: Yozlaşmayı kovuşturmak için operasyon birimi, yozlaşmayı önlemek için kamuda sistemleri ve prosedürleri inceleme ve yozlaşmaya fırsat yaratan açıkları ve bunların nasıl tıkanacağını tespit birimi ve halkı yozlaşmanın zararları hakkında eğitmek ve bilgilendirmek ve onların desteğini ve ortaklaşmasını sağlamak için hakla ilişkiler birimi.
B. Yaptırım kılavuzluğu
Üç uçlu çatal mızrağın üç ucu da eşit şekilde önemlidir fakat kurum kaynaklarının %70’ini yozlaşmayı kovuşturmak için operasyon birimine ayırdı. Nedenleri şunlardır ki başarılı yozlaşmaya karşı savaş, temel hedeflerde başarılı bir kavga verildiğini göstererek başlamış olmalıdır çünkü hükümetin ne pahasına olursa olsun savaşmakta kararlı olduğunu, ayni zamanda savaşan kurumun etkinliğini göstermelidir. Bu olmazsa halk yozlaşmayı rapor etmek için ileri çıkmaz. Başarılı yaptırımlar yozlaşmayı önlemede sorunlu alanların tespitini izleme ve insani engellerin yoldan çekilmesini sağlamada yardımcı olur. Başarılı uygulatma hikâyeleri halk eğitimine katkı yapar ve diğer yoz yöneticilere de caydırıcı göz dağı verir.
C. Profesyonel personel
Yozlaşmayla savaş çok zor bir görevdir çünkü büyük olasılıkla çok zeki, bilgili ve güçlü insanlarla karşı karşıyasınızdır. Dolaysıyla yozlaşmayla savaşanlar işlerinde çok profesyonel olmak zorundadırlar. Kurum (ICAC) personelinin değişik sorumluluklarında profesyonelliği garantilemektedir- Operasyon birimi profesyonel kovuşturuculara, entelejans uzmanlarına, bilgisayar uzmanlarına, muhasebecilere ve avukatlara sahiptir. Yozlaşmayı önleme birimi idarecilere/teknik uzmanlara sahiptir. Halkla ilişkiler birimi eğitim, ahlak ve halkla ilişkiler uzmanlarını bir havuzda toplamıştır. Profesyonellik, tüm kurum personeli yüksek bir tutarlılık göstermeli ve hırs sahibi olmalı ve görevlerini yerine getirmede görev bağlılığı olmalıdır. Kurum yüksek profesyonellik göstermek için didinmektedir. Dünyadaki böyle kurumların içinde tüm sanıkların video görüntüleri kaydeden ilk kurumdur; 120 adet özel olarak eğitilmiş uzmandan oluşan kendini görevine adamış ekibi vardır ki yaşamlarını bu işlerle geçirmektedirler. Ayrıca tanık koruma, bilgisayar inceleme ve finansal kovuşturma için uzmanlaştırılmış birimleri vardır.
D. Etkin caydırıcılık stratejisi
Yozlaşmayla mücadele kurumunun (ICAC) etkin caydırıcılığı sağlayacak stratejisi aşağıdaki unsurlardan ibarettir:
• Yozlaşmayı halkın ihbar etmesini ve diğer kurumlardan aktarılmasını cesaretlendirmek için etkin bir kamu şikâyet sistemi Kurum 24 saat hizmet veren ihbar merkezine sahiptir ve çok ünlü telefon halka tahsis edilmiştir.
• Anında tepki verilmesi gereken, şikâyetlerin gereği ile ilgili çabuk harekete geçme sistemi. Her zaman kovuşturma ekibi hazırdadır, çağrı beklemektedir
• Kurum sıfır tolerans siyaseti güder. Makul bir şüphe olduğu zaman, yozlaşma raporları, ciddi olmuş, küçük çaplı olmuş fark etmez, düzgün şekilde kovuşturulur
• Tüm kovuşturmaların profesyonelce ve anında kovuşturulduğunu inceleme sistemi bulunur
• Her başarılı yaptırım etkinliği göstermek için medyada açıklanır ki caydırıclık olsun
E. Etkin önleme stratejisi
Yozlaşmayı önleme stratejisi devlet kuruluşlarında ve kamu kurumlarında yozlaşma fırsatlarını azaltmayı aşağıdaki metodoloji ile sağlar:
• Sistem kontrolünü geliştir
• Personel tutarlılığını geliştir
• Prosedürleri düzenle
• Gözetim sınama ve kontrolünü garanti et
• Etkinliği, şeffaflığı ve hesaba gelirliği temin et
• Personel için ahlak kodu geliştir
F. Etkin eğitim stratejisi
Yozlaşma ile savaş ortaklaşması amacıyla halkın tümünün desteğini sağlamak için kurumun çok geniş kapsamlı bir eğitim stratejisi bulunur. Aşağıdakileri içerir:
• Basın açıklamaları, medya konferansları ve söyleşilerle, ayni zamanda başarılı olaylar hakkında medya dizileri yoluyla etkin yaptırım olgularının medyada iyi duyurulması için tanıtım
• Medya eğitimi- medya reklamlarıyla halkın ihbar etmesini cesaretlendirme; yozlaşmanın kötülüğünü ve adil ve dürüst ortamın gerekliliğini halkın kavramasını bir caydırıcılık unsuru olarak artır
• Kreşlerden başlayan ve yüksek öğretime giden toplumsal ahlak eğitimi
• Halk eğitimi için gönüllü çalışmak isteyenlerden Kurumun (ICAC) yaralanır
• Özel sektör ve kamu görevlileri için yozlaşmayı önleme konuşmaları ve ahlak geliştirme seminerleri
• Yozlaşmayı önleme en iyi uygulamalar ve rehberlik için yayın
• Personel Ahlak kodu için kaynak olsun diye reel sektörle ortaklaşarak AHLAK GELİŞTİRME MERKEZİ kurar
• Temiz toplum mesajı vermek için sergi, fuar, televizyon gösterisi örgütler
• Tanıtım, kaynak, genç eğitimi ve ahlak geliştirme amaçlı Web sayfalarını çokça kullanır
G. Uygun yasa
Hong Kong yozlaşma ile baş etmek için kapsamlı yasalara sahiptir. Suç tanımı olarak adi rüşvet dışında 2 tekil (istisnai) suç tanımı getirmiştir:
1. Her hangi bir kamu görevlisinin hediye, kredi, tenzilat ve izin, özel izin alınmadıkça, yoz bir iş olmasa bile, kabul etmesi suç yapılmıştır
2. Bir kamu görevlisinin resmi geliriyle orantısız mal varlığına sahip olması, veya yaşam standardının üzerinde yaşaması suç yapılmıştır. Kovuşturma gücünde, normal polisin arama, yakalama ve tutuklama gücünden ayrı, Kurumun, banka hesaplarını görme, yeminle ifade alma, yozlaşmadan elde edildiği şüphelenilen mal varlıklarını tutma, zanlıların adaletten kaçması tehlikesine karşı seyahat belgelerine el koyma yetkileri vardır. Sadece kamu ve özel sektörde yozlaşma kovuşturması yetkisi yoktur yozlaşmayla ilgisi olan tüm suçlar için de yetkilidir
H. Gözetim mekanizması
Bu kadar geniş yetkilerin kötüye kullanılmaması için gelişmiş bir sınama ve dengeleme sistemi vardır. Bir müstesna oluşumu Operasyon Gözetim Komitesi’dir. Çok yetkilidir ve başbakan tarafından çoğunluğu özel sektör içinden atanmış üyelerden kurulan bir komitedir. Komite her bir yozlaşma raporunu ve kovuşturma dosyasını inceler ve uygun bir şekilde ele alınmasını ve bağışlanmamasını sağlar. Kamu şeffaflığı ve hesaba gelirlik için yasamaya görüşülmek üzere verilecek bir yıllık rapor hazırlar. Buna ek olarak bağımsız bir şikayet komitesi vardır, Halk, Kurum (ICAC) veya personeli hakkında bir şikâyeti iletebilir ve bağımsız bir inceleme .
J. Ortaklaşma yaklaşımı
Yozlaşma ile savaş için tek bir kuruma dayanamazsınız. Toplumdan her kişinin ve her kurumun oynayacağı bir rol vardır. Kurum (ICAC) bir ortaklaşma yaklaşımı uygular yozlaşmayla savaşa katılmaları ve tüm sektörleri mobilize etmek için. Kurumun anahtar stratejik ortakları aşağıdakileri içerir:
1. Kamu hizmetleri komisyonu
2. Tüm devlet daireleri
3. İş dünyası
4. Meslek örgütleri
5. Sivil toplum örgütleri
6. Eğitim kurumları
7. Basın yayın
8. İnternet ortamları
K. Baş politik irade, bağımsızlık ve yeterli kaynaklar
Hong Kong’da, gerçekten bağımsız bir kurum kurulmasını olanaklı kılan baş politik irade açıkça vardır. Kurum (ICAC) Hong Kong yürütmesinin başına karşı doğrudan sorumludur. Bu kovuşturmasını yaparken kurumun müdahalelerden uzak kalmasını sağlar. Güçlü siyasi destek mali desteğe dönüşmüştür. Kurum belki de dünyada en pahalı yozlaşmayla savaş kurumudur. 2002 yılında yıllık bütçesi 90 milyar US$ ve kişi başına 15 US$ olmuştur. Kendi ülkenizle karşılaştırıp Hong Kong uygulamasının sizde kaça mal olacağını anlayabilirsiniz.
(Kuzey Kıbrıs’ta bu 3 500 000 US$ demektir editörün notu)
Yozlaşma ile mücadele Hong Kong’da olduğu kadar masraflıdır! Bununla beraber Kurumun bütçesine başka bir açıdan bakarsak sadece toplam hükümet bütçesinin %0,3’ünü veya GSMH’sının %0,05’ini oluşturduğunu görürüz. Sanırım bu küçük prim temiz bir toplum için yatırım yapmaya değer.
IV. Bitiş
Yozlaşma ile savaş için tek bir yol yoktur. Caydırıcılık, önleyicilik ve eğitim gibi üççatallı mızrak şeklinde kapsamlı bir strateji oluşturmak için kendi ülkenizin ortamına uygun stratejiyi saptamalısınız. İdeal olarak böyle bir kapsamlı stratejiyi koordine etmek ve desteğini sağlamak için halkı mobilize edecek bir yozlaşma ile mücadele kurumu bağımsız ve kendini adamış olarak kurulmuş olmalıdır.
Hong Kong deneyimi yenilmez gibi görünen ciddi yozlaşmanın olduğu ülkelere umut sunuyor.
Hong Kong deneyimi kanıtladı ki en baştakinden politik irade, kendini adamış bir yozlaşma ile mücadele kurumu ve doğru bir strateji, en yozlaşmış ülke olan Hong Kong’da bile başarılı bir şeklide temiz bir ülkeye dönüş sağlamıştır.
