Yeni Kıbrıs Derneği’nin İki Toplumlu Kondea Kültür Mirasini Koruma Girişimi’ni onurlandırma töreninde Hristos Neokleus’un yaptığı konuşma:
Sevgili arkadaşlar,
Bildiğiniz gibi Yeni Kıbrıs Derneği’nin vizyon ve hedefi, bütün Kıbrıs’ı ve Kıbrıslıları kapsamaktadır; Akama’dan Apostolos Andreas’a kadar tüm sakinlerini. Her bireyin etnik kökenine saygı duyarak Kıbrıslı yurttaşların politik kimliğine bakar ve ortak kültürümüze önem veririz.
Ülkemizin içinde bulunduğu özel koşullar nedeniyle Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk toplumları arasındaki işbirliğinin geliştirilmesine büyük önem veriyoruz. Politik sorunun çözülmesi ve halkımız ile ülkemizin yeniden birleştirilmesi yönünde gücümüzün yettiği oranda katkı koymaya çalışırız.
Bu amaçlar doğrultusunda hangi alanda olursa olsun kendi üslubu ile katkı koyan herkese saygı duyar, onlarla işbirliği yapar ve onları onurlandırırız.
Son yıllarda toplumlararası anlayışın geliştirilmesi için çaba sarf eden bireyleri ve kurumları ödüllendirmek bir gelenek haline gelmiştir.
Yürütme kurulumuzun oy birliği ile aldığı kararla bu sene aşağıdaki kişi ve kurumların ödüllendirilmesi uygun görülmüştür:
Kondea köyünün tarihi yerlerinin kurtarılması ve korunması amacıyla Birleşmiş Milletler’in Güven Artırıcı ve İşbirliği Geliştirme Programı’nın katkılarıyla bir araya gelen ve ortak çaba sarf eden Kondealılar ve bugünkü köy sakinleri.
Başka birçok gönüllü yanı sıra aşağıdaki kurumlar bu amaç için katkı koymuşlardır:
- Kondea Miras vakfı
- Kıbrıs Türk Mimar ve Mühendisler Birliği
- Kondealılar Komitesi Liderliği
- Kondea’da sakin Kıbrıslı Türk Komitesi Liderliği
- Kıbrıslı Rum Mimar ve Mühendisler grubu
- Kıbrıslı Türk Mimar ve Mühendisler Grubu
- Kondea Kooperatif ve kredi Şirketi
- Kondea Toplumsal Konseyi
Mirasımızın Koruyucuları
Kondea köyünün güneybatısında tarihi binalardan oluşan bir kompleks bulunuyor. Burada bir Katolik kilisesi ve mezarlığı; köyün Ortodoks kilisesi; lâğımları, taş akarları ve havuzları ile bir Lüzinyan çiftliği; eski ilkokul ve bir cami bulunmaktadır.
Kondealılar ve köyün bugünkü sakinleri, çok özel karakterde olan bu tarihi bölgeyi bugünkü ve gelecek kuşaklar için kurtarmayı ve korumayı başarmışlardır.
Kondea doğru yolu gösteriyor
Kondea, Mesarya ovasının güneydoğusunda bulunan ve üç büyük kentin yollarının kesiştiği bir noktada bulunuyor; bir yanda idari olarak bağlı olduğu Mağusa, bir yanda Lefkoşa ve öte yanda da Larnaka. Köyün tarihi Lüzinyan Feodal yönetiminin ilk günlerine uzanır. Köyün kuruluş aşaması burada inşa edilen çiftliğin taş binası ile başlar ki bu bina saray olarak biliniyordu. Yavaş yavaş bu çiftliğin etrafında adanın çeşitli yerlerinden gelen ve iş bulan insanlar için inşa elden evler oluştu. İşte daha sonra büyük bir köy haline gelen Kondea’nın ilk yerleşikleri bu insanlardan oluşmuştu.
Bugün köyü ziyaret eden biri, Kondea’dan üç ayrı dinin ve üç uygarlığın geçmiş olmasını saptayabilmesi ilginçtir. Bunun en somut belirtisi de aynı bölgeye inşa edilen Lüzinyan Katolik kilisesi, Ortodoks Ayios Haralambos kilisesi ve 1974 istilasından sonra inşa edilen camidir.
İşgalden önce Kondea’da 1600 civarında insan yaşıyordu ki bunlar bugün evlâtları ile birlikte özgür bölgenin çeşitli yerlerine dağılmışlardır.
Şu anda köyde yaşayan insanların çoğu Limasol’un Platanisya ve Aytoma köylerinden göç etmiş ve oraya yerleştirilmiş kişilerdir.
Kondealıların öncü çabası
Kondea’da Ayios Haralambos kilisesi halihazırda restore edilmektedir. Bu alışılmamış ve tuhaf bir durumdur. 1974’ten günümüze kadar Kuzey’deki kiliseler ve öteki Hristiyan anıtlar ve semboller konusunda en sık duyduğumuz kelimeler şunlardır: “Tecavüz etmek”, “yıkılmak”, “viran etmek”.
Ne var ki son birkaç yıldan beridir Kondea’da alışkın olmadığımız bir durum hüküm sürmektedir. İlerici ve kararlı bazı insanlar, barbarlık, nefret ve fanatizmin üstesinden gelerek kendi damgalarını vurmuşlardır; ümidin damgasını, birleşmiş bir vatanın ve bir arada var olabilen bir halkın damgasını.
Bu girişimin öncüleri, “Kondea Miras Vakfı” ile işbirliği yapan Kondea’nın yasal eski sakinleri olan Rumlar; Göçmenler Cemiyeti heyeti, Göçmenler Derneği, Kondea Kooperatif ve Kredi Şirketi, Dış ülkelerde yaşayan Kondealılar ve şu anda Kondea’da yaşayan Kıbrıslı Türklerdir. Kondea Miras Vakfı”nın başkanı Haralambos Perikleus’un özellikle altını çizdiği gibi esas amaç geleceği kurmak için geçmişi kurtarmaktı. Başkan bize ayrıca şunu söyledi: “Geleceğimizin anahtarı, karşılıklı saygı ve işbirliğidir”.
Birleşmiş Milletler UNDP-ACT programı çerçevesinde ve Amerikan USAID’in katkılarıyla ilk gerçekleştirilen eser “Harupluk Barış Parkı” idi. Şimdilerde gezi alanı olarak kullanılan Park, 1965 yılında hali arazi olan 100 dönüm üzerine ekilen harupluktan oluşuyor. Parkın açılış töreni, Mayıs 2010’da yüzlerce Kıbrıslı Kondealı Rum ve Kıbrıslı Türk köy sakini ve yabancı ülkelerin elçilerin katılımıyla gerçekleştirildi. Park ortak girişimin ilk adımıydı ve Eski Kondealılarla yeniler arasında olumlu bir atmosfer oluşturmağa vesile oldu.
Çabalar sürdürülüyor
Kondealı Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler arasındaki öncü ve ilerici işbirliği, bu somut eserle son bulmuyor. Amaçları, yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan köyün önemli tarihi ve kültürel anıtlarını kurtarmaktır. İşlerinin zor olduğunun ve çok emek ve zahmet gerektirdiğinin farkında olduklarını belirtiyorlar. Vakıf Başkanı Perikleus şöyle diyor: “İlk girişim olan parkın kurulmasının zor hatta imkânsız olduğunu ifade edenler vardı. Ama zor olanı başardık. Söz konusu olan bir duvar inşa etmek değildi, ama insani ilişkiler kurmaktı. Şu iyice anlaşılmalıdır ki Kondea’nın şimdiki sakinleri olan Kıbrıslı Türklerin anlayış ve işbirliği olmasaydı kesinlikle bu hayalimizi gerçekleştirmek mümkün olamazdı”.
“Bizim ihtiyacımız olan şey gerçekle yüzleşmek ve her şeyden önce, yurttaşlarımız olan Kıbrıslı Türklerle işbirliğini geliştirecek yollar bulmaktır ki bunlar arasında ilerici olan çok insan vardır ve bu insanlar vatanımızın birleşmesini ve barış içinde birlikte var olmayı özlüyorlar” diyen sayın Perikleus konuşmasına şöyle devam etti: “Sözün özü, işe biz bu insanlarla birlikte, içerde ve dışarıda her tarafa şu mesajı göndermemiz gerekir ki halkımızın vasilere ihtiyacı yoktur. Geleceğini tek başına ama birlikte koruyabilir ve kendi geleceğini oluşturabilir.”
1975 yılından beri Kondea’da yaşayan ve anıtların restore edilmesi girişiminin öncülerinden olan Ali Tayip ise bize şunları söyledi: “Silâhımız, dostluk ve işbirliği ilişkisidir. İnsanlar kiliseleri ve camileri aynı taşlardan yarattılar. O insanları da Allah veya sizin Tanrınız aynı ham maddeden yaratmıştır.”
Kondea’da bugün olan şeyler, tüm Kıbrıslılar için örnek olmalıdır. İster işgal bölgesinde yaşasınlar isterse özgür bölgede, insanlar ortak gelecekleri bir vizyon oluşturmaları ve bu amaca yönelik girişimlerde bulunmaları gerekiyor. Ortak bir dil oluşturmamız ve samimi ve hakiki dostluk ve işbirliği ilişkileri kurmamız gerekiyor. Bu gibi ilişkilerin olumlu sonucunu Kondea’nın Barış Parkı’nda ve kilisesinde görebiliriz. Ayrıca Kondealıların yaptığı ortak açıklamalarda ve Larnaka’daki ‘Kondea Evi”nde ve başka yerlerde yapılan toplantılarda da görülebilir.
Yeni Kıbrıs Derneği, Kondea’daki esere katkı koyan herkesi saygıyla tebrik eder. Her Kıbrıslıyı da işbirliği ile karşılıklı dostluk oluşumu için ve yeniden birleşmenin, halkın barış içinde bir gelecek oluşturma ideali gerçekleşinceye kadar elinden geldiğince katkı koymaya davet eder.
Bu akşam büyük bir gururla şu kişilerin şahsında;
- Haralambos Perikleus (Kondea Miras vakfı)
- Selcan Akyel (TT E ve Mimar-Mühendisler Birliği)
- Petros Anastasiyu (Kondealılar Komitesi Liderliği)
- Ali Tayip (Kondea’da sakin Kıbrıslı Türk Komitesi Liderliği)
Kondea’daki esere katkı koyan herkesi tebrik ediyor ve onları ödüllendiriyoruz. Ayrıca onlarla ağız birliği ederek onları temin ederiz ki: HEP BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ.
Hepinize teşekkürler.
