Geçen yılkı bütçe sorunlarına dair yazıma “Lefkoşa Belediye Başkanı tarafından taslağı hazırlanarak Bütçe Komisyonuna sunulan 2015 Lefkoşa Belediyesi bütçesinin bütünü üzerine değil sadece özeti üzerine konuşma fırsatımız oldu. Şimdilik bu konuyla ilgili itirazlarımızı ileriyi götürmedik, umarız gelecek yıl bütçe tartışmasını 2016 bütçesinin bütünü üzerinden yürütebiliriz” diyerek başlamıştım, bu yıl bütçenin bütünü üzerine “iyi” bir tartışma yürüttüğümüz söyleyebilir ki eksikleri Bütçe Komisyonu toplantılarında not ettik, 2017 bütçesinin daha iyi koşullarda hazırlanacağını umuyoruz…
Bu sene, geçen seneden 1 milyon kusur aşağıya 109 milyon 950 bin TL’lik bütçe öngörülmüştür ama yılsonunda denk bitmesi, yazılmış olsa bile çok zor görünmektedir.
Buna dair değerlendirmeyi somutlaştıralım…
2015 yılı kesin hesapları ele aldığımızda, vergi ve vergi dışı kalemlerin toplamı 37.9 milyon TL’dir ki 2014’te 34.7 milyon TL ve 2013’te ise 33,5 milyon TL idi… Bunun anlamı 2014’e göre bu iki kalemdeki gelirler yüzde 9,3 arttı.
Bu artış üzerine de konuşmak gerekir… Temizlik, ilan ve reklam, otel geceleme, sağlık gibi kalemleri de kapsayan vergi gelirler, yalnızca yüzde 4,9 artış göstererek 2014 ile kıyaslandığında 17,7 milyon TL’den 18,6 milyon TL’e geldi… 2015 bütçesi için 25,1 milyon TL hedeflenmişti… 2016 yılı bütçesinde ise 24,7 milyon TL olarak öngörülmüştür. 2015 yılı gerçekleşmeleri düşünüldüğünde 2016 yılı hedefine ulaşabilmesi için 18.6 milyondan 25.1 milyona çıkması için gelirlerde yüzde 35’lik artış olması gerekecek…
Bunun dışında kıymet tartı, içme su, kanalizasyon, trafik cezaları gibi kalemleri de kapsayan vergi dışı gelirler yüzde 14 artış göstererek 17 milyon TL’den 19,4 milyon TL’e geldi… 2015 bütçesi için 32,3 milyon TL hedeflenmişti… 2016 yılı bütçesinde ise 29,2 milyon TL olarak öngörülmüştür. 2015 yılı gerçekleşmeleri düşünüldüğünde 2016 yılı hedefine ulaşabilmesi için 19,4 milyondan 29,2 milyona çıkması için gelirlerde yüzde 51’lik artış olması gerekecek…
2015 yılı kesin hesapları ile düşünüldüğünde vergi ve vergi dışı gelirlerde 16,371,648 TL artış sağlanması gerekir ki öngörülen hedeflere ulaşılsın!
2015’te olduğu gibi vergi ve vergi dışı kalemlerindeki gelir artışının yüzde 10 civarı olması halinde yardımlar ve artırılmış devlet katkısı ile beraber 97 milyonluk toplam gelir elde edilebileceği görülmektedir. Bu durumda 109 milyon 950 bin TL’lik bütçede açık minimum 13 milyon TL olacaktır. Mevcut bütçe performansı devam edebilirse oluşacak açıktan bahsetmekteyiz, 2016 ekonomik olarak herkes için zor geçeceği düşünüldüğünde, bu iyimser bir bütçe açığı olacak! Ayrıca unutmamak gerekir ki 2013 Kadri Fellahoğlu döneminde 2013-2014 yıllarında vergi ve vergi dışı kalem gelirleri 33.5 milyondan 34.7 milyona çıkmış yani yüzde 3,6 oranında artmıştı…
Bütçe açığının daha az olabilme ihtimali olup olmadığını görebilmek için tahakkuk, tahsilat ve bakiye raporlarına bakmak gerekir… 2012 yılı sonu itibarı ile 6,9 milyon TL olan su kullanımı bakiyesi 15 Aralık itibarı ile 8,3 milyon TL’ye çıktı… Emlak vergisi ise 2013 sonu ile 3,9 milyon TL iken şu anda 4,3 milyon TL’dir… Temizlik 2012 sonunda 2,5 milyon TL iken 15 Aralık’ta 3,9 milyon TL’dir… Toplamda ise bakiyeler 29,7 milyon TL’yi bulmuş durumdadır ki buna gecikme faizleri dâhil değildir. 2014 ve 2015 kesin hesapları incelendiğinde emlak vergisinde 1,3 milyon TL fark olduğu da görülmektedir. Benzeri büyük fark ilan ve reklam gelirlerinde de görülmekte, ordaki fark ise 200 bin TL’dir…
Yani tahsilatta hala sıkıntılar mevcut ve aşılamamıştır. Birçok kalemin bakiyelerde ise artış sürmektedir.
Bunun yanında 2014 ve 2015 kesin hesapları incelendiğinde ciddi artış gösteren dış faktörlere bağlı yapı izin harcı, trafik cezaları gibi kalemlerin de bütçe performansında koyduğumuz değerlerin sürdürülebilirliği de kuşku uyandırmaktadır.
Ciddi gelir artışı olabilecek otel geceleme ücretlerinde yasal mevzuata takınılması, kıymet tartı ile ilgili hükümetin tüzük çıkarmamış olması da olumsuz etkiler arasındadır. Gelir artışı konusunda yapılması gereken yasa ve tüzük değişikliklerinde çok yavaş ilerleme de diğer sıkıntılı konudur. Ekonomik krizler, döviz dalgalanmaları ve diğer sorunlar da düşünüldüğünde başka gider kalemi de açılmadığı varsayıldığında 13 milyon TL’lik bütçe açığı bu bakımdan dediğimiz gibi iyimser bir rakam olarak önümüzde durmaktadır.
Giderler kısmında ise, personel giderlerini bütçe görüşmelerinde detaylı konuşmadık ama bütçe içinde sosyal yatırımlarla birlikte 76 milyon TL ile önemli kısmı tutmaktadır. Yeni son geçen belediyeler değişiklik yasası ile 1 Ocak 2018 itibari ile yürürlüğe gireceği kriterleri uygulayacaksak bu durumda 2018 bütçesi minimum 160 milyon TL olması gerekecek! Ayrıca 1 Ocak 2018’de geriye dönük Sosyal Sigorta ve İhtiyat Sandığı borçlarının da “uzlaşılan” taksitlerini yatırmaya başlıyor olunması gerekecek! Yani bugünden 2019’a kadar ekonomik süreci de planlamak kaçınılmazdır.
Giderle kalemlerinde bağımsız denetçi kontrolü olmadığı için teknik personelden gelen rakamlara fazla dokunulmadı. Ancak 1,4 milyon TL’lik akaryakıt ve yağ alımı, 1,6 milyon TL’lik elektrik alımı, 1,860 milyon TL’lik taşıt bakım ve onarım giderleri, 405 bin TL’lik hammadde alımı ki bunun önemli kısmı ilaçlama hammaddesidir. Bunlar önemli rakamlardır bu nedenle hangi koşullarda ve nasıl kullanıldığı, etkin ve verimli olup olmadığı konularında iç denetim mekanizması çalışmalıdır.
Bütçe görüşmesinden bir gün önce idare 2016 bütçesine yönelik önerilerini sosyal medyada paylaşmaya başlamıştır. Ekim’den beri süren bütçe görüşmelerinde kimi zaman bunlar sözlü olarak dile getirilse de, somut yazılı bir doküman olarak Bütçe Komisyonu toplantılarda ortaya konmamıştı. Bu nedenle bunları değerlendirmek ve bunlar üzerinden yorum yapmak bu aşamada zordur. Ayrıca giderler kaleminde tasarruf için öngörülenlere dair açıklama da net değildir. Bütçe bu tasarruflar ele alınmadan oluşturuldu ama sosyal medyada tasarruf öngörüleri yayınlandı. Bu da bir çelişkidir.
Tüm bu veriler bize 2015 yılının bütçe performans açısından iyi hazırlanılmadan geçildiğini, 2016 yılı için umut edilen performans artışları ve kimi tasarruf önlemleri dışında, somut, sonuç verici çalışma olmadığı görülmektedir. Böylesi koşullarda bu bütçeye olumlu oy verme imkânımız yoktur. Umut edilenin gerçekleşmesi içinse katkı koymaya devam edeceğiz…
