Türkiye’deki darbe girişimi dinci bir şeyhin Türkiye’de devleti darbe ile geçirmeye cesaret etmesi liyakat sisteminin önemini anımsattı.
Devlet görevlerine atama ve tayinler ile gelmenin bir şeyhin müridi olmakla olası olması şeyhin değil aslında uyumakta olmayan tam tersine uyanık olup şeyhin yaptığı gibi kendi adamı olduğu için devlette görevler vererek kişisel çıkar sağlayan ve yandaşlarına da çıkar sağlayıp gücünü koruyanların marifetidir. İktidara böyle işlerle gelenler yollarını ona göre inşa ettiler. Liyakata göre atama, tayin ve terfi yapmak için sistem kuracağına çarpık düzenleme ve eksik görevli kadroları ve iş tanımları yapılarak sistem sakat bırakıldı. İş değerlendirmesi yapılabilsin diye başarı göstergeleri saptanmadı, başarı göstergelerine göre değerlendirme yapacak kurmay personel kadrosu konulmadı. Siciller var ama sicillere kayıt yapacaklar yok, sicillere kayıt yapılıp yapılmadığını soran da yok çünkü terfiler ve tayinler sicile bakmayı gerektirmeyecek şekilde adamına göre yapılır oldu.
Benim hakkım iken başkası atandı diye mahkemeye başvurulur iken artık başvuran kişi sayısı sıfırlandı. Çünkü sistem çalışmadı ve davasını kazanan da kazandığına pişman edildi.
Bir sistemde yaptırım gücü elbette önemlidir ama yaptırım gücü yalnız ceza demek değildir. Değerlendirme yapmak çok daha önemlidir. Bizim sistemde ise değerlendirme yapan ve bunu sürekli hizmet olarak yürüten kadrolar yoktur. İşin sonunu polise ve mahkemeye dayatmadan halledemezsiniz. Polis kıpırdamazsa mahkemeye işi götüremezsiniz onun için insanlarımız savcılara koşar. Onlar da polise havale ederlerse konu arada dolaşır durur.
Buna çare arandığını işitir miyiz? Ama şimdi konuşan liyakat demeye başladı. Onun için bastırmanın tam zamanıdır.
Üniversitelerimizi de göreve çağırırım. Kamu yönetimini reform yapmak için kuruluş yasalarına ve personel dairesine ağırlık vererek inceleme ve ne gibi ekoller olduğunu ve bizde bunlara göre eksik ve yanlışlar olduğunu tez konusu yapıp sunsunlar.
Sonradan unutuldu ama ilk üniversite kurulurken amaçlarına ülkedeki durumu inceleme ve hizmet sunmayı da koymuştuk. Şimdi onlardan ülkemizin eğitim sevdamız yüzünden kazanç sağlamaktan başka bir üniversite ülkesine layık her yerde izi görülen bir yer olması sağlansın.
Anayasamıza göre daireler yasa ile kurulur. Onun için hepsinin kuruluş yasası olmalıdır. Elimizde zengin bir malzeme var. Onlara bakıp fecaati görebiliriz. Tam bir ruhsuzluk örneğidirler ve üst kademelerin rahatlatılması gayesini güttüklerini kanıtlar. Başarılı olmaları için herhangi bir istek yoktur. Tam bir memur zihniyeti sergilemekte ve sorumluluk yüklenmemek için ne gerekirse yapılmıştır.
Ara sıra sorumluluk yüklenen var mı diye soracak ve değerlendirip kamu yönetiminin performansını ölçecek olanlara ilecek kurmay sınıfı tanımlanmalıdır. Böyle bir sınıf olmaması durağanlığı ve böyle gelmiş böyle gider havasını korur.
İnsanların maaşa göre çalıştığı ve yüksek maaşın başarıyı özendirici olduğu yanlış bir anlayıştır. Maaş yerine iş başarmanın ödülü teşvik edici olduğu bilinmektedir. Başardın denilip bir ödül verilen başarmaya çalışmak ister, uğraşır. Ödül çoğu kez başarı için görüş bildirene görüşünün kabul edildiği ve kendisine başarıyı saplamak için sorumluluk verilmesi çok daha özendirici olmaktadır.
Bir makaleyle bu bilimsel olarak kabul edilip kitaplara geçen şeyleri anlatmak anlamsız görülür. Ancak bunların düşünülmemekte ve kuruluş yasalarına ve kamu görevlileri yasasına konmaması çok şey anlatır. Yasalar baştan savma ve amatörce yapılmaktadır ve sakatlıklar incelemeye tabi tutulup yanlışlık ve eksikliklerin giderilmesi için kamu görevlileri sürekli çalışma için sokulmamaktadır. Türkiye’nin en büyük özel kuruluşu olan Koç şirketinde sürekli yenileştirme şubeleri gibi birimler örnektir. Koç şirketi binlerce işçi çalıştıran ve uluslararası iş gören bir kuruluştur. Profesyonellerden hizmet satın alıp organizasyonu etkin ve verimli bir şekilde çalıştırabildiği için rekabet gücünü koruyabilmektedir. Onu inceleyip başarısının sırrını öğrenmek olanaklıdır.
Birim yönetim de çok personelli ve çok türlü dallarda işleyen bir örgüt olarak reform ve reorganizasyon için çalışmak zorundadır. Ona yardım için AB destekli ve İngiltere’den yollanan uzmanlar gelip gitmiş ama ilgi gösterilmediği için durmuştur.
Liyakat sistemi o kadar önemlidir ki bir ülkede bir mürteci mollanın askeri darbe girişimi hevesine kapılacak kadar devlete nüfuz etmesine tanık olduk. Onun için belki artık burada anımsattığım sistem değişikliği dikkat çeker ve adımlar atılmaya başlar.
Türkiye’nin paketlerine halkı demokratik denetleme olanağına ters olduğu için karşı çıktık ama içinde reform gereği ve liyakat sisteminin esasları vardır. Onun için popülist yönetimimiz bunlara kolak vermemektedir. Kamu reformundan anladığı sade personel masraflarını kısmaktır. Popülist olmadığı için buna da karşıdır ama para vermem dediği için çoğu kesintiye boyun eğmektedir. O zaman da madem Türkiye para vermez kesinti yapmak zorundayız diye mazeret ileri sürmektedir.
Destekçiler personel atamasından yararlanmazsa başka menfaatler gündeme gelmekte ve çoğu kez çalışacak kadrolar yerine atamalar ve terfiler iş yapmayan kişilere verilmektedir. Böylece dairelerin içleri de boşaltılmaktadır.
Halkımız seçimlerle bu gidişe dur demek zorundadır. Siyasilere liyakat sisteminin getirilmesi için baskı yapmakta birleşmelidir.
