Kıbrıs Cumhuriyeti’nin eski diplomatlardan rahmetli Prof. Dr. Özdemir Özgür, son zamanlarında Kıbrıslırum ve Kıbrıslıtürklerin hayat , kültür ve din felsefelerinden yola çıkarak, Kıbrıs’taki çözümsüzlüğün, gerçekte Kıbrıslırumlarla Kıbrıslıtürklerin aralarındaki kültür farklılığından dolayı olduğunu, kültür ve görüş farlılıklarından birbirlerine pek benzemediklerini öne sürmekteydi. Aslında Özdemir Özgür’ün 1989 yılında Güney Kıbrıs’a geldikten sonra, Kuzey Kıbrıs’a gelmesine sebep olan nedenlerden biri, oradaki Dr İhsan Ali Vakfı’ndaki bazı kırıklıklarından dolayı olduğunu bilmez değilim. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin AB üyesi olması aslında bir mana ifade etmedi çünkü hala daha Aydınlanma devrimi geçirmeyen veya gerçekleştiremeyen toplumlarda, Özdemir Özgür’e göre olayları dinden sonra bağlandıkları ve pek farklı olmayan kafa yapılarıyla, din gibi gördükleri ulusalcılıkla zora soktukları gerçektir. Gelgelelim ki bu özellikleri Kıbrıslıtürk toplumunda da görmek pek şaşırtıcı olmamalı. 1963-64 çatışmalarından sonra, sırf hayat görüşü, ileriyi görmesi ve eğitimini yaptığı İsviçre’nin yaşantısından tutun geçirdiği acı deneyimleriyle, aydınlanma çağını ve Avupalılara etkisini farkedip, aynen oradaki hoşgörü ve demokrasi anlayışını Kıbrıs’a benimsetmeye çalışan Dr İhsan Ali, aslında bunu kavrayamayan gerek kendi liderliği ve toplumundan da birçok insan tarafından yadırganacak , kendi toplumundan ve taraftarlarından da izole edilecekti. Oysa Dr İhsan Ali inandığı hayat felsefesi, okuduklarının ve yaşadıklarının bilinciyle , İsviçre’de milliyetçi ideolojilerin tasfiye edilmesi gibi, Kıbrıs’ın çok kültürlü yapısından da kaynaklanan bir demokratik uluscu vizyon çerçevesinde, Kıbrıs’ı ve olayları yorumlamaktaydı. O bakışa, o hayat felsefesine göre renk, din, dil, ırk, boy, budun ve kan ayrımları olamazdı , tüm yaşayan renkler eşit sayılarak, birarada birlikte farklılıklarıyla, çoğulculuk ve oydaşmacı anlayışlarıyla yaşayacaklardı.
Farklı diller, farklı etnisiteler olabilirdi ama onların farklı olması, onların azınlıkta olması, çoğunluğun onlar üzerinde baskı kuracağı bir sistem getirmemeliydi. O, Kıbrıs Cumhuriyetinin kurulmasından itibaren bunu ortaya koydu. Hatta onu bırakın, Türkiye’deki Kemalistlerin daha sonra Avrupa Birliği olayına seneler sonra emperyalist, casus ve Türkiye’ye mayın koyan, bölen bir güç olarak bakmalarına rağmen, onun Sol Kemalist bakışı daha farklıydı ve başından itibaren, Avrupa Birliği olayını hem Kıbrıs’ta hem de Avrupa’da yenilikçi, aydınlanmacı anlayışın bir sonucu olarak görmekte , AB olayında gerçek bir çözümün geleceğini görmekteydi. Nitekim yazılarında da bunu vurgulamaktaydı. Peki ama neydi Dr İhsan Ali’yi Kıbrıslıtürk ve Kıbrıslırum liderliklerinden farklı kılan duruşu? Onun Fransız İhtilali ile güçlenen Avrupa Aydınlanmacı anlayışıyla olayı yorumlaması ve tüm insanlara eşit bir anlayışla bakmasıydı. Kafaları Yunan, Türk milliyetçiliği ve kibirlilikten tutun, üstün gelme, hakir görme duygularıyla dolu Kıbrıslırum, Kıbrıslıtürk anti demokratik ve despotik anlayışları bunu anlayamayacaktı. Nitekim Dr İhsan Ali bu açılardan fikirlerini ortaya koymaya başladığı andan itibaren ,bilhassa Kıbrıslıtürk liderliğinin tepkisini üzerine çekmesiyle, bu defa da Kıbrıslırum liderliği ve milliyetçileri tarafından manipüle edilecek, Kıbrıslıtürk liderliği onu vatan hainliği hatta Rum işbirlikçiliği ile suçlarken, Kıbrıslırum liderliği ve milliyetçileri de onu “İhsan Ali bizden taraf görüş bildiriyor, artık bizim taraftandır” şeklinde manipüle etmeye başlayacaklardı. Aslında Dr İhsan Ali her ikisini de eleştirmekte ve her iki anlayışın da kaybedeceğinden bahsetmekteydi. İhsan Ali’nin kendi ve yaşadığı birikimiyle, Avrupalı aydınlanma çağı elbette tüm olaylara eleştirel gözle bakmaktaydı ve o eleştirel bakış Kıbrıslırumları da bundan muaf tutmamaktaydı. Onun duruşu sadece bilisel olarak her iki toplum liderliğine de eleştirel bakmaktı. Nitekim daha sonraları Kıbrıslırum liderliğiyle de arasında, bu felsefesinden dolayı büyük farklılıklar oluşacaktı. Makarios bile onu anlayamayacaktı. Tehlikeleri ,gelmekte olanı o, Makarios’tan da önce görecekti.Dr İhsan Ali Kıbrıslıtürk liderliğinin, Kıbrıs Cumhuriyeti’nden ayrılmasını uygun görmüyordu, bu hukuki zemin terkedilirse Kıbrıslıtürklerin çok zarar göreceklerini biliyordu, görüyordu. Çok ilginçtir 1959-60 dönemlerinden itibaren İnönü-Ecevit de olayı öyle yorumlamakta, hatta o dönemlerde Kıbrıslıtürk liderliği ile aralarındaki çatışmaların da bundan kaynaklandığı görülmekteydi. 1963-64 saldırılarıyla İnönü’nün Kıbrıslıtürk liderliğine “Geri Cumhuriyet’e dönün” çağrısı aslında Dr İhsan Ali’nin görüşlerinin İnönü ve Ecevit tarafından da paylaşıldığını göstermektedir. Dr Küçük ile daha sonra askeri çevrelerin, Türkiye derin devletinin ve de aynen Türkiye’de de Derin Devlet-Ecevit arasındaki farklılık ve çelişkilerin de ortaya çıkmasındaki nedenler arasında bu bakış farklılıkları olduğunu, Türkiye Devleti içinde NATO’nun da başka bir güç oluşturarak, daha sonra 1963 olayları içinde Dr İhsan Ali ve çevresinin pasifize edilmesi, Kıbrıs Cumhuriyeti içinde Zeka Bey, Dr Ali Atun gibi kalanların da, yavaş yavaş Türk liderliği içine gelmelerine sebep olan olaylar bunlarla ilgiliydi.Farklılıklar aslında başından da kaynaklanan İsviçre modeli ve aydınlanma çağı felsefesi ve görüşü ve de mevcut çelişkilerden kaynaklanmaktaydı. Bugün içine düştüğümüz çözümsüzlük batağında da gerek Kıbrıslırum-Yunanistan ve gerekse Kıbrıslıtürk-Türkiye vizyonlarında, hatta Türkiye’ye bakıldığında, Avrupa ile yaşanan çatışma ve çelişkilerdeki sorunlar, aslında aydınlanma çağı düşüncesinin Orta Doğu Bölgesi’nde eksik olmasına bağlanmaktadır. 1789 Devrimiyle insanların,hangi ırktan ve dinden hatta kültürden olurlarsa olsunlar eşitliği ve de “Yeryüzü memleketin, milletim insanlık” belgisiyle yorumlanan, insanlık sevgisine dayanan Avrupa aydınlanmacılığı, maalesef, Orta Doğu ve Balkanlarda da yerini bulmayarak, yerini milliyetçiliklere ve ırkçılıklara bırakmış, bugün ülkemizde gördüğümüz anlaşmazlıkların en büyük sebebi olarak ulusculuk rekabetinde kendini bulmuştur. Oysa Fransız devrimi tek bir dünya ve tek bir insanlıktan bahsetmekteydi… Bu Aydınlanma düşüncesinin eksik olmasından ötürü,görüşmelerde çatırdamalar, ulusalcılığa dönüşler ve de yollarda mayınlamalar ve kırılmaların olması da olacaktı ve olmuştur da… Ve unutulmasın, bu geri kalmış düşünce modeli, herhangi bir tavizin kendi ulusalcı anlayışlarına göre bir kayıp taviz olacağı hissini de vermektedir, kendini Avrupa aydınlanmacılığında hissetmeyenlere. Oysa çözümsüzlük, her iki topluma da bunca kayıp ve yitiriş vermişken, bencilliğe kaçmak, maddi ve manevi kayıplarla her hün için herşeyi kaybetmek, iflaslar yaşamak pek de kolay olmasa gerek.
Dr İhsan Ali’nin bu gerçekliklerden ötürü bir gün çevresine şöyle bir serzenişte bulunduğu söylenmektedir:
“Ben aslında Kıbrıs için çözüm modeli olarak çok ileri bir insanlık projesi olan İsviçre modelini öngörmüştüm. Kıbrıslırum ve Kıbrıslıtürklerin aslında şarkta ve şark felsefelerinin etkisi altında yaşadıklarını unutmuşum. Avrupa aydınlanmacılığı meğerse daha şarka gelmemiş”.
Prof.Dr Özdemir Özgür ve büyük lider Dr İhsan Ali’nin anıları önünde saygıyla eğiliyorum…
