Mikis Theodorakis, birkaç saat önce yaşama gözlerini yumduğunu duydum. Birden elim kaset arşivine dokundu. Theodorakisin Kıbrıs konserini dinlemeye başladım. Pek iyi olmayan kayıtla o dönemi yeniden yaşarken, asırlık sanatçı ve Komünist Theodorakis, artık hayatta yok. Ama, binin üstünde bestesiyle yaşamaya devam edecektir. Direniş marşları, sürgün yaşamları, Filistinin ulusal marşı ve nice eseri artık sanatın devrimci yönüyle yaşama iyice kökleşti. Birçok Theodorakist direniş şarkısına Türkçe sözler yazılarak meydanlarda toplu halde söylendi. Yasaklar, baskılar, sürgünler peşpeşe gelse de Theodorakis direndi. YKP vekili olarak kendince “gururlu şekilde” yer aldı. Türkiye Yunanistan dosluk derneğinin kurucularındandı. Dolu dolu yaşadı. Beslteledi, konuştu ve hem bedeli ödedi hem de yaşamda güzel işler brakarak birkaç yıl daha yaşasa yüz yaşına gelecekti. Ama, hayat işte böyle bir şeydir.
Theodorakisi uzun uzun anlatacak yerim yok. Ama ben farkında olmadan dinlediğim çocukluk bazı şarkıların sonradan Theodorakisin olduğunu öğrendim. Özellikle birkaçı vardı ki ezgielri kulağa hoş geliyordu. Siyasal dönemime gelince de Yunanistanlı devrimci araştırmam sürecinde sanatçı ve direnişçi olarak Theodorakis karşıma geldi. 67 cuntasına direnmesi, sürgün gibi olaylar Theodorakisi hem sanatsal önemli kılarken, siyasal duruşuyla da dünyalaşıyordu. Özellikle hem Yunanistan hem Türkiye ve Şili cuntalarının çakışan yıllarında bestelediği eserler ve verdiği önemli konsrelerle müzik evrenseliği ile sosyalizmin sanatsal gücünü de gösterdi. Theodorakis Yunanlı olsa da Şilideki, Türkiyedeki baskılara karşı da direncin sesi haline geldi. Özellikle korolu ve orkesralı Şili konseri oldukça ses getirdi. Bestelediği filim müzikleri de epey yankı buldu. Zorbaa ve Ze filim müzikleri beyenildi. Zorbanın müzikleri halk dansı olarak da oynandı…
Kıbrıs müdahaleleri sonrası verdiği konser de önemliydi. O dönem direk kaydı canlı ratyodan teyibe yapıyorduk. RİK ratyosu konseri canlı verirken, ortadalga yayını nedeniyle net dyeildi. Yine de acemice olsa da o konseri iki kasete kaydettim. Sonra, Türkiyede Kıbrıs üzerine araştırma yaparken, bana Yunanca belgeleri de tercüme eden Batı Trakyalı bir öğrenci, yukarda yazdığım Şili ve Avrupa için verdiği konserin kasedini de hediye eder. Mütişti* Artık Theodorakis benim arşivimde kasertleri, çaldığım her yerde de ezgilerini yorumluyordum. Derken, Türkiyede de etkilenme oldu. Özellikle sosyalist kesimdeki Yunanistanla ortak buluşma arayışları, Theodorakisle de şarkılarda buluşuldu. Vurdular onu önemli Teodoraakis ezgisine Türkçe sözler yazılan ilk eserlerden birisidir. Meydanlarda, ağıtlarda ve direnişlerde bu tür şarkılar topluca okundu. Hele Cem Usalın o tok sesiyle okuyuşu bir başkaydı. Son “Mayısta da mikrofondan verildiydi. Theodorakisin kasetleri satılıyor ve birçok devrimci bunları alıp dinliyordu. Bazı duyarlı ve sanatı sevenler de dinleyip hoşlanıyorlardı…
Seksenler başka bir başkaydı: türkiye Yunanistan dosluk çabaları sonunda Theodorakisin de bulunduğu dosluk derneği kuruldu. Zülfi ile birlikte ortak konserler Türkiyede de verdiler. Ayni zamanda Theodorakis Yunanistanda YKP millet vekili seçildi. Dünya barışına katgılarını vekilik ve şarkılarıyla duyurmaya çalıştı. Doksanın başında 91 yılında Arafat Atinaya gidince, ona Filistin Ulusal marşı bestesini dinletip hediye verdi. Böylelikle Arafat Yunanistandan dönerken Filistin Ulusal marşıyla da halkını selamlıyordu. Theodorakis ezilenlerin sesi olmaya Ortadoğuya dek damarlara giderek yerleşiyordu. Dünya onu artık evrensel insan hakları savunucusu, barışı isteyen ve santıyla bunu kanıtlayan insan olarak kabulendi. Şiliden Filistine, Türkiyeden Fransaya birçok kitlesel söylenen eserin bestecisi olarak tarihe kazıldı. Kıbrıs için de 74 sonrası önemli konseriyle buradaki yaşananları şarkılaştırdı. Son dönemde yine sağlığı izin verseydi, Zülfi ile ortak konseri oalcaktı. Yerine Faranduri gelip şarkılarını söyledi…
Theodorakis binin üstünde beste yaptı. Birçok tanık olduğu olayı tarihselleştiren şarkılar yazdı. Halkların sanatçısı oldu. Devrimci ve aydınların sanatsal müzik eksenindeki yerini güçlendirdi. KOnserelre katıldı, dayanışma şarkıları söyledi, birçok halkın diline uygun gelecek şarkılar yazdı. Türkiyede de bunları besteleyen oldu. Direnişlerde ve ağıtlarda söylendi. Artık Theodorakist dünya şarkıcısı oldu. Sanatın devrimci yönünü müzikte yaydı. Bir asrın tanığı olarak yaşadı, söyledi ve bedel ödedi. Cuntalar, savaşlar,barış girişimleri hepsinde olanağı ölçüsünde yerini aldı. Binin üstündeki şarkısı boşuna yaratılmadı. Yorumlarıyla milyarlara hitap etmedi. Yunanistanın egesinden başlayıp Asya ve aAvrupa rüzgarı olup Latin Amerikayla buluşan Theodorakis artık yaşamda yok. Filim müzikleriyle olaya oldukça etki yapıp etkisini artırması da sanatın ikili yönü bakımından dikate alınmalıdır. Zorba filimdeki veya Ze filimin bazen korkutan ezgielri, belkide Theodorakisin yaşamının öğretikeleriyle onları halklara sunma buluşmasının şaheserlerinin bütünleşmesidir. Artık Theodorakis yok. Ama, binler denecek deyişik yorumlu şarkıları vardır. Hem yakın tarihi öğrenmek, hem de meydanlarda kitlelerle söylenmesi gereken birçok şarkı braktı. Belgeselikle sanatın öğrenme kavrayışında müzikin önemli deyerini yaşamamızı teslim ediyordu. Onun ölümü üzerine anısına kısa yerimde ancak bukadarını yazma olanağım vardı. Bir dönem Rum gitarcı Yyanis ile bazı tedodorakis şarkılarının söylenmesini gerçekleştirirken, ben bunların tercümesine uygun gelecek şekilde sözlerini de yazdık. Birçok barış ve insani yerlerde bunları söyledik. Kim bilir; Yanis ile yine bir araya gelirsek, bu şarkıları o gitarda ben akordeon veya piyanoda birlikte hyorumlarız. Theodorakis gibi sanatçıyı yorumlamak da bir başka tatdır. Şimdiden öyle parayla dyeil duygular ve düşüncelerle birlikte Yanisle söyledik ve iyi dinleyicilerden de oldukça olumlu karşılık aldık.
Tekrardan Theodorakise anısına deyip yazıyı tamamlayalım.
