Türkiyede bütçe görüşmelerinde, dışişleri bakanı Çavuşoğlu kürsüyle çıkıp şöyle önemli bir bilgi verdi: “Ermenistanla ilişkileri düzeltmek için, temsilci gönderilecek”. Bu önemli bir girişimdi. Hele de bugüne dek özellikle Azerbeycanla Ermenistan savaşında Türkiyenin resmen Ermenistanı kuşatarak anbargo koyması da akla gelince, elbet düşünülmesi gereken açıklama halini alıyordu. Aklını biraz kurcalayanlar ise kısa zaman önce Roma zirvesini hatırladı. Aradaki Baydının Erdoğana Ermenistan ile ilişkileri düzeltilme sözleri de gelince, işin salt ufak açıklamayla olmadığı anlaşılıyor. Bunun sadece Türkiye Ermenistan ve ordan açılacak koridorlar Orta Asya ülkelerine ulaşma da değildir. Bir anlamda, Güneyy Kafkaslara bir türlü girme fırsatı yaratamayan ABD Ermenistan kanalıyla da ayak atacağı gerçeğidir.*****
Kısa bir anımsatmayla konuyu deşelim. Bir yıl önce ikinci Karabağ savaşıyla Ermenistan resmen yenildi. Yenilgisinin çizgisinni de Rusya belirledi.n uyarılarına dikat etmeyen Pasinyana bir ders veriyordu. Böyelikle başlangıç olarak Karabağ savaşıyla Rusya daha geniş şekilde bölgeye dönüyordu. Askeri varlığı da perçinleşiyordu. Ancak, işler de karışıyordu. Azerbeycan lehine dönen denklem vardı. Türkiye ayni ülke yoluyla Güney Kafkaslarda daha iyi yer alıyordu. Çaktırmadan girip genişleyen İsrail ise kendinin gücünü konuşturtmadan yerleşti. İngiltere ise gizli sinsi planıyla yeniden Kafkaslarda harekete geçerek başarı kazandı. Buna başka etkenleri de katarak yorum yapmak kolaydır. Kaybeden Ermenistan oldu. Olumsuz etkilenme olasılığında iran da var. Baştaki belirleyici Rusya ise orta vadedeki tehlikeleri görüyormu, bilmem.
Tüm koşullardaki fay kırılmasında Ermenistandaki lider Pasinyan ooldu. Ermenistan Sovyetlerin dağılmasından sonra, hep Rusya etkisinde bulunuyordu. Diyasboradaki Ermenilerin çabalarına karşın, batı tüm duygusal bağlara karşın, Ermenistanda etkin olamıyorlardı. Bir engel de Türkiye idi. Çünkü Türkiye Ermenistanla ilişkilerin kurulmasında anbargo koyması nedeniyle ulaşım zorlukları vardı. Ancak, Ermenistanın birkaç yıl önceki seçimlerini batı Ynlısı Pasinyan kazandı. Pasinyan, açıkça Rusyadan uzaklaşıp, özellikle Fransa ile yakınlaşmak çizgisinde ilerliyordu. Bölge koşullarını pek hesaba katmıyordu. Hele de Rusyanın rolü ile fırsatı bekleyen Azerbeycan durumunu, küçümsedi. Rusya elbet elindeki Ermenistanı batıya kaptıracak değildi. Batı ise sözle desteği pratikte gösteremiyordu. Bu fay hat kırılmasında Rusya resmen rulet oynadı. Azerbeycanın Ermenistanın elinde olan toprakları geri almasına ışık yaktı. Koşulları iyi okuyamayan Pasinyan, göstere göstere yenilgiye davetiye çıkardı. Hele dee Rusya desteğinin durumunu ve batının tutumu denklemini doğru kuramadı. Birçok ülkenin desteklediği Azerbeycan, B.M. kkararları gibi elde “hukuki belge” de var olması, işleri tersine çeviriyordu. Nitekim sadece savaşta değil önemli kavşakta Şuşa kentinin de korunması adına Rusların önerilerini de Pasinyan ret ederek, göstere göstere Şuşayı de kaybetti.
Bu ufak hatırlatma sonrası, elbet kaybeden Ermenistanda karışıklıklar oldu. Yine de seçimi yine Pasinyan kazandı. Batı yenilen Ermenistan olgusuyla, Türkiyenin hala batıya bağımlı koşulunu kulanmaya başladı. Özellikle ikili tutumla hem Türkiye lehine hem de b batının bu coğrafyaya girme ortak paydaşlığı da oluştu. Nahcivan ile Azerbeycanı bağlayacak koridor olayı sık sık tekrarlaanmaya başlandı. Tekrarın gizlenen başka bir tkktiği de var. Şimdilik Nahcivan Azerbeycan bağlantısı iran üzerinden sağlanıor. Koridorun açılmasıyla, resmen iran devre dışı kalacak. Başta ABD hem Kafkaslara ayak basarken, öte yandan da irana da darbe vurup, öneminin azalmasına neden olunacaktır. Bunların ilk hamlesi ise resmen Türkiye Ermenistan arasında sınır sorununun yumuşamasıdır. İlşk.i değişimi ile güney Kafkaslarda yeni denkelem doğru gelişmeler gerçekleşecek. Rusyanın yanıtı veya yeni itifak oyunları da kartları kıracaktır. Üsteliik fırsat karosunda irandaki Azeriler oyunu da mevcut.
Pasinyan dönemi ile Ermenistan fay kayışı resmen bölgede batı emperyalsşslerin ayak basışı ve bölgesel hegemonya yolunda yeni belirleyicilik karmaşası oluştu. Pasinyaan yenilerek yeniden seçilme paraoksunu gerçekleştirdi. Fakat kaybetme yanında bölgesel yeni krizleri de devat yaptı. Şimdi yeniden yumuşama adıyla tekrardan kızışacak hegemonyada itifak oyunları da gerçekleşecek. Üstelik Ermenistan kaybeden ama yine tetikleyen ülke olarak roluna hazırlanıyor. Pasinyan bu nedenle izlenecek ve ders alınacak dönemleri yaşatmaktadır. Ermenistan Güney Kafkasların küçük ama oyunların döndüğü coğrafya olarak yaşatıklarıyla tarihin arşivlerine adaydır.
