Pazar günü biri Latin Amerikada, öteki de Orta Amerika ülkeleri Ekvator ve Guatemalada seçimler yapıldı. Her iki ülkenin de oldukça çalkantılı dönemi ile gelecek kıtsal gelecek bakımından önemi oldukça karışıklıklarla doluydu. Ekvatordaki seçimin ilk turunda Gonzales önde. Ancak unutmayalım: bundan önceki seçimde de ilk turda sol aday oldukça fazla önde olmasına karşın, ikinci turda direk ABD ve İngiltere müdahalesi nedeniyle sağcı aday kazandırıldı. Bu konuyu ilerdeki makaleme saklayarak, Guatemalaya gelecem.***
Orta Amerika ülkesi Guatemaladaki seçimi Solcu aday Orladro kazandı. Kazanması bir yana yankıları da oldukça fazladır. Babasının zamanında önemli sol girişimleri yapmasına karşın,direk ABD Müdahalesiyle nasıl devrildiği de yakın tarihi biraz bilenler için akılda kalması gereken siyasal önemli davranıştı. Kazanan sol aday, yine de birçok tereddütlerle başkanlığı bekleyeceği korkusu var. Çünkü ilk tur seçimi sonrası seçim kurulu oldukça sonuçları yayınlamada oyunlar yaptı. Hat da Oraladorun partisini de kapatmaya varan tavırlar sergilendi. Halkın direnci ve öteki Latin Amerika sol yönetimlerin baskısıyla durum normal hale bir dönem sonra ancak geldi. Yapılan sayımlarla ikinci tura Orvladro kaldı. Pazar günkü seçimde de seçimi kazandı.
Küçük bir ülke olmasına rağmen neden konuyu seçtiğime gelince: Guatemala Orta Amerikanın küçük bir ülkesicir Fakat tarihi mücadeleli sol gelenek de özellikle yerli halk arasında oldukça güçlüydü. Önemli dönemini askeri darbeler ve ABD müdahaleleriyle yaşamak zorunda kaldı. Son dönemde ise Guatemala hem yolsuzluklarla, hem mafya cirit atmalarla, önemli göç dalgalarını olmasıyla ünlendi. Hat da B.M. komisyon kurdurtup soruşturma yaptırdı. Ancak, şimdiki görevi devredecek başkan, bu komisyonu dağıtı. Görev alan savcılara da baskı yaptı. Bunların çoğu yurt dışına kaçtı.
Yapılan araştırmalarda epey yolsuzluk bulgularına raslandı. Başbakanın dahi adı geçti. Komisyon devam edip, konular yargıyan gitseydi, şimdiki başta başbakanın dahi yargılanacağı durumu oluştu. Onun için hem komisyon dağıtıldı hem de bu komisyonda yer alan birçok yargıç ile savcı yurt dışına kaçtı. Konuyu yazmaya çalışan bazı gazeteciler ya öldürüldü, ya hapse atılırken, bazısı da yurt dışına kaçtı.
Yaşanan gerçekler sonucu, aday olurken bunlara karşı mücadele deceğini söyleyen Solcu aday da daha ilk seçim başarı çağrısında Yurt dışına kaçan yargıçları, savcıları ve gazetecileri, ülkeğe dönüp birlikte mücadele etmeğe çağırdı. Yine de kuşkular çok. Egemen blokun bu tutuma karşı yapacaklarından korkuluyor. Hala muhalefet partisi üzerindeki sorgulama dosyası gündeme getirilme olasılığı var. Normal şartlarda devir teslimin yapılmama kuşkuları yaygındır. Ordu ve şimdiki öteki yapılar mafyalarla kucak kucağa yolsuzluğa batarken, elerindeki gücü devredip devretmeyecekleri de endişelerle doludur.
Daha önceleri de Guatemala sol deneyimi hem de seçilen başkanın babasıyla yaşadı. Şimdi bu imajla beklentiler oldukça kabarıklaştı. Fakat, ayni şekilde mücadele denilen alanlarla da devletin ta kendisidir. İlgili karmaşa Guatemalanın adeta çökmüş her yanı ve çirkefleştirilen mafyalaşmalarla örülürken, kurumların bitmiş haliyle nedenli sosyal gelişmelere açık olacağı da başka soru. Ama, deyişmeyen gerçek Guatemalada da yaşandı. Yolsuzluklar ve mafyalarla mücadele hep sol talep olarak seçime girip kazanıyor. Ayni sistemi koruyarak daha iyisini yaparımla deyil. Belki de Türkiye ve Kıbrısta bu gerçeklerle konuşmayı dahi çoktan unutuğumuz durumla anlamı nedenli var, bilmem. Ama, hem Ekvator hem de Guatemala seçimlerinde sol kazanma yolundayken, hep mafyatipleşmelerle yolsuzluklar mücadelesi ile sosyal politika seçeneği ile çıktılar. Buna karşın başta ABD ise sağ kesim de ayni sistemi koruyup güçlendirme ile daha eşitsizlikler oluşturup kamu alanlarını dış sermağe aşma politikalarıyla hareket yaptı. Ayni gerçeklik ilerde Arjantinle alakalı yazımda da yeniden tekrarlanacak.
Anlaşılacak gerçek, nedenli faşist veya mafya tipi görüşler savunulsa da solun örgütsel eksikliği ve kitlelerin krizler rızası gösterilme sonucu artık mafyaların da faşistlerin de seçimle kazandığı günleri de yaşıyoruz. Onun için Guatemala kısa makalemde, seçimlerdeki tutumlar ve örgütlü dirençlerin birlikte düşünüldüğü zaman anlamı olacağını da bilerek deyerlendirme yapmak önemlidir. Tarihi mücadele yakın tarihli Guatemala, deneyimleri ve bedel ödemeleriyle doludur. Batının çenberinde kalma adına yolsuzluklar yanına mafyalar ve göçlerle kabaran sorunlar yanına otoriter çürümüş yapıyla artık devam etme sıkıntısındaki seçimde tüm engelemelere rağmen sol aday kazandı. Bakalım, bu olumsuz koşullarda ayakta kalma ve neleri yapacağı izleyişimizle daha öğrenecek çok ders var. Unutmadık daha dün Peru kazanan başkanı Kastilyonun başına gelenleri.
