Çatışma ve istikrarsızlıkla gölgelenen Gazze Şeridi yakın zamanda başka bir yıkıcı savaşa maruz kaldı ve arkasında sadece insan kayıpları değil, aynı zamanda ciddi çevresel bir yıkıma uğradı. Bu tür çatışmaların insani bedelinin yanı sıra, karbon emisyonlarının salınması ve hava kalitesinin bozulması çevresel etkiler arasında genellikle daha az dikkat çekmektedir.
Savaş, öncelikle fosil yakıtların askeri operasyonlarda yakılması, birliklerin ve teçhizatın taşınması ve altyapının tahrip edilmesi yoluyla karbon emisyonlarına önemli bir katkıda bulunuyor. Gazze Savaşı, yoğun askeri faaliyeti ve yaygın yıkımıyla şüphesiz bölgenin karbon ayak izini artırdı.
Gazze Şeridi’ndeki çevre, 1967 savaşında İsrail tarafından işgal edilmesinden bu yana ciddi bir bozulmayla karşı karşıya kaldı. Yarısında Filistinlilerin (yaklaşık 900.000 kişi), diğer yarısında ise İsrailli yerleşimcilerin (yaklaşık 3.500 kişi) yaşadığı 360 km2’lik bir alana sahip olan bölgenin temel çevre altyapısı İsrail askeri kontrolü altında ihmal edilmiştir. Bu ihmal, gürültü kirliliği, hava kirliliği, yeraltı suyu kirliliği, toprağın tuzlanması, yüksek voltajlı elektrik tehlikeleri, potansiyel radyoaktif tehditler ve Norveç farelerinin çoğalması gibi bir dizi çevresel soruna yol açtı.
Mayıs 1994’te yetkinin İsrail’den Filistinlilere devredilmesine rağmen Gazze Şeridi’nde çevre yönetimi ve korunması konusunda kapsamlı bir strateji yoktu. Filistin yetkilileri henüz bölgenin daha sürdürülebilir bir siyasi, ekonomik ve çevresel geleceğe geçişini yönlendirebilecek özel kurumlar kurmadı. Bu zorlukların üstesinden gelmek için çevre sorunlarını tanımlamak, değerlendirmek ve analiz etmenin yanı sıra diğer toplumların deneyimlerinden yararlanan koruma yöntemlerini benimsemek zorunludur.
Gazze Şeridi için etkili bir çevre yönetimi politikasının geliştirilmesinde diğer toplumların deneyimlerinden yararlanmak çok önemli olacaktır. Böyle bir politika, bölgenin çevresel durumunun bozulmasını durdurmak için gerekli kontrolleri, önlemleri ve standartları uygulamaya koyacak sağlam mevzuatla desteklenmelidir. Bu proaktif önlemler olmadan Gazze Şeridi’ndeki çevresel bozulmanın devam etmesi muhtemeldir.
Tamamı fosil yakıtlarla çalışan ağır makinelerin, zırhlı araçların ve uçakların kullanımı, sera gazı emisyonuna katkıda bulunarak iklim değişikliğini ve buna bağlı çevresel etkileri şiddetlendiriyor. Ek olarak, çatışma sırasında binaların ve araçların yakılması büyük miktarda karbondioksit üreterek karbon yükünü daha da artırıyor.
Çatışmaların karbon emisyonlarının yanı sıra hava kalitesi üzerinde de derin etkileri olabilir ve halk sağlığı ve çevre açısından önemli riskler oluşturabilir. Bombalamalar, hava saldırıları ve topçu bombardımanıyla karakterize edilen Gazze Savaşı, atmosfere bol miktarda parçacık madde, duman ve diğer kirletici maddeleri saldı.
Havadaki bu kirleticiler, özellikle çocuklar, yaşlılar ve önceden sağlık sorunları olanlar gibi hassas gruplarda solunum sağlığı açısından ciddi sonuçlara yol açabilir. Kirli havaya uzun süre maruz kalmak solunum yolu hastalıklarını şiddetlendirebilir, kardiyovasküler problem riskini artırabilir ve hatta erken ölüme yol açabilir.
Ayrıca, çatışma sırasında endüstriyel tesislerin, araçların ve altyapının tahrip edilmesi, zehirli kimyasalların ve kirleticilerin havaya salınmasına neden olarak hava kalitesini daha da kötüleştirebilir ve nüfus için ek sağlık riskleri oluşturabilir.
Gazze Savaşı’nın çevresel etkilerini azaltmak için çabalar karbon emisyonlarını azaltmaya, hava kalitesini iyileştirmeye ve halk sağlığını korumaya odaklanmalıdır. Acil önlemler arasında temiz hava barınaklarına erişimin sağlanması, solunum cihazları ve koruyucu ekipmanların dağıtılması ve kirlilik seviyelerini izlemek için hava kalitesi izleme sistemlerinin uygulanması yer alabilir.
Uzun vadeli stratejiler, yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişe, enerji verimliliğinin teşvik edilmesine ve altyapının sürdürülebilirlik ve dayanıklılık göz önünde bulundurularak yeniden inşa edilmesine öncelik vermelidir. Yeşil teknolojilere ve uygulamalara yatırım yapmak yalnızca karbon emisyonlarını azaltmakla kalmaz, aynı zamanda istihdam fırsatları yaratır ve bölgede ekonomik kalkınmayı teşvik eder.
Ayrıca, uluslararası işbirliği ve destek, çatışmaların çevresel etkilerini ele almak ve çatışmalardan etkilenen bölgelerde iklim direncini oluşturmak için hayati önem taşıyor. Küresel topluluk, birlikte çalışarak savaşın çevresel sonuçlarının hafifletilmesine, insan sağlığının korunmasına ve bölgede barış ve istikrarın desteklenmesine yardımcı olabilir.
Gazze Savaşı, artan karbon emisyonları, bozulan hava kalitesi ve nüfusa yönelik artan sağlık riskleriyle belirgin bir çevresel miras bıraktı. Çatışmayı yeniden inşa etme ve toparlama çabaları devam ederken, çevrenin korunmasına, halk sağlığına ve sürdürülebilir kalkınmaya öncelik verilmesi zorunludur.
Çatışmanın karbon ayak izini ele alarak, hava kalitesini iyileştirerek ve iklime dayanıklı altyapıya yatırım yaparak çatışmanın çevresel etkisini azaltabilir ve herkes için daha sürdürülebilir ve eşitlikçi bir gelecek inşa edebiliriz. Çatışmaların yol açtığı çevresel zorlukların üstesinden gelmeyi ve barışın, refahın ve çevresel sürdürülebilirliğin hakim olduğu bir dünya yaratmayı ancak ortak eylem ve işbirliği yoluyla umut edebiliriz.
Benzeri görülmemiş çevresel zorluklarla karşı karşıya olan birbirine bağlı bir dünyada, çevresel adalet arayışı çok önemli bir zorunluluk olarak ortaya çıktı. Çevresel adalet, ırkı, etnik kökeni veya sosyoekonomik durumu ne olursa olsun tüm bireylerin güvenli ve sağlıklı bir çevre hakkına sahip olduğu ilkesini bünyesinde barındırır. Etik boyutlarının ötesinde, çevresel adalet, doğası gereği daha geniş küresel barış ve refah hedefleriyle bağlantılıdır.
Kirlilik, ormansızlaşma ve kaynakların tükenmesi gibi çevresel adaletsizlikler sıklıkla sosyal eşitsizliklerle kesişiyor ve topluluklar içindeki gerilimleri ve çatışmaları artırıyor. Yerli halklar, azınlık grupları ve düşük gelirli topluluklar da dahil olmak üzere dezavantajlı nüfuslar, orantısız bir çevresel bozulma ve bununla bağlantılı sağlık etkileri yükünü taşıyor. Çoğu durumda, bu adaletsizlikler toplumsal huzursuzluk ve çatışmanın katalizörü olarak hizmet ederek barış ve istikrarı baltalıyor.
Ülkeler çevresel adaletsizlikleri ele alarak ve çevresel kaynaklara adil erişimi sağlayarak çatışmanın temel nedenlerini hafifletebilir ve sosyal uyumu teşvik edebilir. Toprak, su ve doğal kaynaklar üzerindeki anlaşmazlıkları katılımcı karar alma süreçleri yoluyla çözmeyi amaçlayan girişimler güven inşa edebilir, işbirliğini teşvik edebilir ve toplumsal dayanıklılığı güçlendirerek kalıcı barışın temelini oluşturabilir.
Çevresel adalet aynı zamanda gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama yeteneğinden ödün vermeden bugünün ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlayan sürdürülebilir kalkınmayla da yakından iç içedir. Çevresel fayda ve yüklerin adaletsiz dağılımı, yalnızca sosyal eşitsizlikleri sürdürmekle kalmıyor, aynı zamanda uzun vadeli sürdürülebilirliğe ulaşma çabalarını da baltalıyor.
Çevresel adaleti teşvik etmek, eşitlik, kapsayıcılık ve hesap verebilirlik ilkelerinin kalkınma politikaları ve uygulamalarına entegre edilmesini gerektirir. Ülkeler temiz enerjiye, sürdürülebilir tarıma ve yeşil altyapıya yatırım yaparak ekonomik fırsatlar yaratabilir, çevresel şoklara karşı dayanıklılığı artırabilir ve dışlanmış toplulukların yaşam kalitesini iyileştirebilir. Dahası, dışlanmış grupları, özellikle de kadınları ve yerli halkları, doğal kaynakların koruyucuları olarak güçlendirmek, onların sürdürülebilir kalkınmada değişim ve yenilik aracıları olma potansiyellerini ortaya çıkarabilir.
İklim değişikliği, ormansızlaşma ve biyolojik çeşitliliğin kaybı gibi çevresel sorunlar ulusal sınırları aşıyor ve küresel ölçekte kolektif eylem gerektiriyor. Bu zorlukların üstesinden gelmek ve çevre adaleti ilkelerini dünya çapında ilerletmek için uluslararası işbirliği ve dayanışma şarttır.
Çok taraflı anlaşmalar, ortaklıklar ve girişimler aracılığıyla ülkeler, çevresel sürdürülebilirliği ve sosyal eşitliği teşvik etmek için bilgi, kaynak ve en iyi uygulamaları paylaşabilir. Uluslararası topluluk, gelişmekte olan ülkeleri dayanıklı ve kapsayıcı toplumlar oluşturma çabalarında destekleyerek, çevresel faydaların daha adil bir şekilde dağıtılmasını teşvik edebilir ve savunmasız nüfusları çevresel değişimin etkilerine uyum sağlama konusunda güçlendirebilir.
Çevresel adalet sadece ahlaki bir zorunluluk değil aynı zamanda küresel barış ve refahın sağlanması için temel bir önkoşuldur. Ülkeler, çevresel adaletsizlikleri ele alarak, sosyal eşitliği teşvik ederek ve sürdürülebilir kalkınmayı teşvik ederek, doğayla uyum içinde gelişen dayanıklı, kapsayıcı ve barışçıl toplumlar inşa edebilir.
- yüzyılın belirleyici zorluklarıyla yüzleşirken, şimdiki ve gelecek nesiller için daha eşitlikçi, sürdürülebilir ve barışçıl bir dünya inşa etmek için çevresel adalet ilkelerini yol gösterici ilkeler olarak benimseyelim. Tüm bireylerin güvenli ve sağlıklı bir çevre temel hakkına sahip olduğu bir dünya vizyonunu ancak ortak eylem, işbirliği ve dayanışma yoluyla gerçekleştirebiliriz.
Gazze’deki son çatışmanın çevresel sonuçları; kritik altyapının tahrip edilmesi, toprağın ve suyun kirlenmesi ve kirletici maddelerin çevreye salınması vurgulanıyor. Halk sağlığı, ekosistemler ve gıda güvenliği üzerindeki acil ve uzun vadeli etkileri tartışıyor, sürdürülebilir yeniden yapılanma çabalarına olan ihtiyacı vurguluyor ve gelecekteki çatışmaları önlemek için altta yatan siyasi ve sosyoekonomik eşitsizlikleri ele alıyor.
Çevresel adaletin küresel barış ve refahla kesişmesi, sosyal eşitsizliklerin azaltılması, çatışmaların önlenmesi ve sürdürülebilir kalkınmanın teşvik edilmesindeki rolünün vurgulanması. Çevresel adaletsizliklerin ele alınmasının sosyal uyumu nasıl geliştirebileceğini, dışlanmış toplulukları nasıl güçlendirebileceğini ve ortak çevresel sorunlara çözüm bulmak için uluslararası işbirliğini nasıl güçlendirebileceğini tartışıyor. Daha eşitlikçi, dayanıklı ve barışçıl bir dünya yaratmak için eşitlik, kapsayıcılık ve şeffaflık ilkelerini kalkınma politikalarına entegre etmenin öneminin altını çiziyor.
United Nations. Ceasefire can’t hide scale of destruction in Gaza, UN warns, as rights experts call for ICC probe. UN News. Published May 21, 2021. Available at: https://news.un.org/en/story/2021/05/1092482. Accessed 30 October 2021.
UNCT. Common Country Analysis- Leave No One Behind: A Perspective on Vulnerability and Structural Disadvantage in Palestine. United Nations Country Team (UNCT). 2016. Available at: https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/CCA_Report_En.pdf. Accessed 28 October 2019. [Google Scholar]
Efron S, Fischbach JR, Blum I, Karimov RI, Moore M. The public health impacts of Gaza’s water crisis: analysis and policy options. Rand Health Q. 2019;8:10. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
Al-Delaimy WK, Ramanathan V, Sánchez Sorondo M. (eds). Health of People, Health of Planet and Our Responsibility. Climate Change, Air Pollution and Health. Springer; 2020. [Google Scholar]
