Bizde pek önemsenmedi. Haberi dahi pek yer almadı. Ama dünya kamuoyu özellikle seçim ve sonrası üzerinden irana epey yer verdi. Gerek iranın koşulları, ortadoğudaki gelişmelerde iranın merkezi rolü ile dünya emperyalist sistemin ranı şer eksenine koyma karışık durumlar nedeniyle her konu kolayca çaptırılma adınada iran gündemleştirir. Ayrıca, iran molalar rejimidir. İran üzerinde birçok siyasal hesap var. İranın tasfiyesi bizat Ortadoğu projesinin temel hedefidir.
Sıralanan bazı koşullarla da anlayacağınız, irana bakıştaki tutumlar, deyerlendirmelerde de kendini gösteriyor. Bir yanda ülkedeki gerici molalar rejimi, öte yanda Ortadoğu bölgesel hegemonya mücadelesinde oldukça aktif görev alması ve uluslararası sistemin batı emperyalist blokun iranı tasfiye stratejileri zaten ülkenin karışık değişken bakışarın da olmasını getirdi. Kulanılan kuramlar dahi çelişkili. Yerli yerine dahi oturmuyor. Örneğin, birçok batı yayın organı irandaki seçimleri radikalerin kazandığı haberini geşti. Oysa irana göre yönetimdeki resmi idolojik muhavazakar tutucu kesim olması gerekirdi. İrarna göre radikal değil tam aksi sistemin tam karşılığı olan kesimelr seçimi aldı.
Bir ek bilgi verelim: irandaki seçimler kontrolü uzmanlar konseği tarafından belirlenir. Sistem dışı görüşlerin katılımı mümkün değildir. Ayrışma resmi siyasal alanda oluyor. Muhavazakar tutucular ve reforumculardır. Reforumcular ise sistem içinde kalıp bazı ayarlar yapacak kesimdir. Bunlarda dahi kontrol var. Temel yönetim yeri dini liderlikle başlayan üst piramit alanıyla şekillenir. Ayrıca, bundan önce iranda reforumcular kazansa da fazla başarı gösteremediler. Dış politikada ise iran kısgaçta: çünkü başta Amerika ve İngiltere zaten ambargolarla ve şu veya bu şekildeki saldırılarla iran rejimini karşıt yerde değerlendiriyorlar. Daha kötüsü iranla batı arasında yapılan anlaşmalar, iran değil direk keyfi şekliyle batı emperyalist kolektif blok bozdu. Nükler anlaşma bunların en canlısıdır.
Özetlenen bu koşullar önemlidir. İçte molalar rejimi, dış emperyalist batı bloku tarafından şer eksene konulup tasfiye edilmek istenen iran çelişkili gerçekleriyle karşı karşıya hep kalıyoruz. Batının bir yanlışını koymak, eşitdir sanki molaları destekleme düz çizgisine hapsedilir. Hele de İsrail saldırgan gerçeği, durumu daha bir kağosa taşımaktadır.
Özetlenen koşullarla iranda seçimler gerçekleşti. Ek etken, kısa zaman önce Masa Amini katli ve sonrasındaki muhalefet tepkileri nedeniyle olan kanlı gösterilerdir. Bunların toplamı şöyle yansıdı: seçime katılım Y.41 cıvarında oldu. Tüm dini çağrılara ve devlet olanaklarına karşın, sandığa gidenlerin oranı az. Bu batı için seçimleri tartışma alanına taşımasına yetip artıyor. Öteki gerçek ise seçime az katılınsa da yine kazanan muhavazakar kesim oldu. Önemli konum şu: iranda eski muhalif liderler hat da tutucu Necati Ahmet dahi seçimlere katılmadılar. Önemli sistem dışı muhalefet de zaten alanlarda yoktu. Bunlar toplamda rejimin karşıtlarının buluştuğu katılmama oranı yüksek oldu. Ama, eşitdir hepsi ayni görüşte duruşu da yok. Bunu kısa zaman önce yapılan Amini protestolarda yaşadık. Özellikle siyasal önderlik eksiği irandaki sosyal muhalefetin iktidara yönelip isyana dönüşmesini hep engeledi.
İran seçimleri, yukarda özetlediğim sonuçlarla herkesin kendi anladığı şekliyle konuşturuldu. Batı ısrarla sandığa gitmeme durumuna sarılırken, irandaki belirli kesimler de kazanılan koltukları hesaplıyor. Burada da sıkıntı şu, gereken çoğunluğu sağlayamayan bölgelerde ikinci tur seçimi yapılacak. Ama parlementoda şimdiden muhavazakarlar lehine taplo değişti. Ama karşıtlar da meşru değildir silahına sarılıp kendince başarı hikayeleri anlatacaktır. Toplamda ise irana karşı eylemler de artarak sürecek. Etnik ayrımlı bölgeler veya mezhepçilik üzerinden kaşımalar artacak. İsrail kulatmaya almaya uğraştığı iranı her yönüyle saldırı eksenine çekme peşindedir. Algı operasyonlarında ise iranın molalar rejimi ve dış politika harcamalarıyla ekonomik kriz bedeli olgularını kulanacakları kesin. Hele de ıraktaki nifus alanı mücadelesi, kürdistan coğrafyasında Amerikanın denemeye koyduğu yeni politika ve İsrail ile ilişkilerde münferit saldırılardan sıcak savaşa gelgitmelerin seçim sonuçlarıla da oynanmasını hızlandıracaktır.
Kısaca, iran seçimleri gereğinden fazla deyerlendirildi. Bizde elbet hariç demek zorundayım. Ortadoğu hesapçılarından genel mezhepsel durumlar hepsi savrulmaya devam ediyor. İsrailin irana karşı saldırganlığı da boyutu epey ısıtıyor. Tek önemli siyasal konum, seçime katılmanın az olma kırılmasıdır. Ayrıca, Hamaney artık yaşlandı. Seçimle seçilen dini ulema yeni din ve siyasal lideri seçecek. Burada kazanan ivme sonuçta gelecek iran rejimindeki ayarlarda etki yapacak. Eylim şimdilik muhavazakar eksende. Katılımın az olmasına karşın siyasal seçeneksiz örgüt sonucu sandığa gitmeyenlerin politik dönüşüm gücü şimdilik yok. Unutmamak gerekir. Tüm bu cenderede yine de iran halkı protesto kültürüne sahiptir. Ortak yönler kadar, etnik ve rejim ikilemli de kaşınmaya her an hazır zemin de var. Yine de iran seçimleri katılımın az olmasına karşın kısa dönemde fazla etki yapmayacak. Hat da daha muhavazakar tutucu ve devrimci muhafızların etkisinin artığı yapının da gücünü artırdığı görülüyor. Bunlar her an ilerdeki denge oyunlarında ve dış müdahalelerle taşların da oynama şansı var. Molalar ve merperyalizmin tasfiye ikilemi, iranın direnciyle nereye dek gider, şimdilik öngörü yapacak siyasal seçenek zemini olmadığı için net konuşamıyoruz.
