Son aylarda Kanaky’de (Yeni Kaledonya) seçim kurumlarında yapılması planlanan reforma karşı artan bir hareketlilik söz konusu. Fransa bu anayasa reformu ile takımadalar üzerinde kesin kontrolü yeniden ele geçirmeyi ve Nouméa Anlaşmaları ile verilen imtiyazlara son vermeyi amaçlıyor.
Pazartesi günü başlayan ve geçtiğimiz aylardaki büyük eylemlerin ardından gelen ayaklanma, salı gecesi üç genç Kanak’ın ölümü ve (Fransa Cumhurbaşkanı) Emmanuel Macron’un takımadalarda olağanüstü hal ilan etmesiyle şiddetle bastırıldı. Bu eylemler, 2 Nisan’da Senato tarafından onaylandıktan sonra hafta başında Ulusal Mecliste görüşülen “Yeni Kaledonya Kongresi ve bölge meclisleri seçimleri için seçim organını değiştiren anayasa tasarısına” bir yanıt niteliğinde. (…) Peki Kanaky’deki seçmenlerin “dondurulmaması” ne anlama geliyor ve bu anayasal reform neden takımadaları ateşe verdi?
Kanak bağımsızlık savaşçılarının büyük eylemlerinin damgasını vurduğu 1984-1988 “olaylarının” ardından imzalanan 1998 Nouméa Anlaşmaları, 1986 yılında BM’nin özerk olmayan bölgeler listesine yeniden dahil edilen Kanaky’de Fransa’nın dekolonizasyon sürecine verdiği bazı tavizleri güvence altına almaktaydı.
Anlaşmalar, kendi kaderini tayin konusunda üç referandum düzenlenmesini ve yerel parlamento olan Yeni Kaledonya Kongresini belirleyen bölge seçimlerine katılabilecek seçmenlerin sıkı bir şekilde kontrol edilmesini öngörüyor. Bu kısıtlı seçmen organının oluşturulması, 1853’ten beri Fransa tarafından sömürgeleştirilen Kanak halkının yeni gelen metropol nüfusu tarafından yapay bir şekilde kontrol edilmemesi için bağımsızlık yanlısı Kanakların temel bir talebi olarak uygulanıyordu.
Kanaky’deki özel seçim organını yöneten kurallar, sadece 8 Kasım 1998’de Nouméa Anlaşmalarını onaylayan referandumda seçmen kütüğüne kayıtlı olan seçmenlerin ve onların çocuklarının kendi kaderini tayin referandumlarında ve bölge seçimlerinde oy kullanabileceğini öngörüyordu. Ancak 1998 referandumuna katılabilmek için takımadalarda 10 yıldır ikamet ettiğini, yani en az 1988’den beri orada yaşadığını kanıtlamak gerekiyordu.
SEÇİM MASKESİ VE DEVAM EDEN SÖMÜRGELEŞTİRME
Ancak bu kısıtlı seçmen listesi, kayıt olmakta zorlanan bazı Kanaklar için yeterli bir garanti değil… Çünkü kendilerinin veya ebeveynlerinin 1988’de ikamet ettiklerini kanıtlayamıyorlar! (…)
2018’de bağımsızlığa “hayır” diyenlerin yüzde 56.7 ile kazandığı ilk referandumun ardından 2020’de yine “hayır” diyenlerin yüzde 53.26 gibi daha düşük bir oranla kazandığı ikinci referandum geldi. Macron ise üçüncü referandumu gerçek bir maskaralığa dönüştürdü. Yeni Kaledonya’nın bağımsızlık yanlısı çoğunluğa sahip ilk hükümetinin kuruluşunun ardından Macron, antikovid önlemlerinin ciddi bir kampanyayı imkansız kıldığı ve salgından etkilenen birçok Kanak ailesinin yas tuttuğu bir dönemde, 12 Aralık 2021’de alelacele istişare düzenleyerek karşı saldırıya geçti.
Bu koşullarda UNI, İşçi Partisi ve UC-FLNKS gibi Kanak bağımsızlık örgütleri oylamanın boykot edilmesi çağrısında bulunmuştu. Bunun üzerine katılım oranı yüzde 43.87’ye düşerek (2018’de yüzde 81.01 ve 2020’de yüzde 85.69 ) yüzde 96.50’lik “hayır” oyunun meşruiyetini ortadan kaldırdı. Ancak bu durum Macron’un sonucu memnuniyetle karşılamasına ve Kanaky’nin Fransa’nın bir parçası olarak kalacağını alkışlamasına engel olmadı.
Bu üçüncü referandumla birlikte Nouméa Anlaşmalarından doğan umutlar da sönmüş oldu ve sonuçta Fransız devletinin sömürgeciliğine devam etmesi için zaman kazanmasına hizmet etti. Seçmenlerin dondurulduğu otuz yıl boyunca Fransız devleti ve Fransız şirketleri, Kanaky’ye yerleşen memurlara ikramiye vererek ya da Yeni Kaledonya’nın yerel istihdam yasasını baypas etmek de dahil olmak üzere Fransa ana karasından gelen insanlara iş teklif ederek sömürge girişimini sürdürdü.
Halihazırda devam etmekte olan anayasa reformu, bölge seçimlerinde oy kullanma hakkını, bölgede on yıldır ikamet eden kişilere açarak seçmen kütüklerinin dondurulmasına son vermeyi planlıyor. Bu, son otuz yıl içinde Kanaky’ye yerleşen Fransa ana karasından yeni gelenleri de kapsayacak ve seçim açısından bağımsızlık karşıtı harekete fayda sağlayacak. Böylelikle mayıs 2024’te yapılması gereken bölge seçimleri 15 Aralık 2024’e ertelenirken yeni seçim kuralları oylamadan önce kabul edildi.
Bu bağlamda, hükümetin acımasız bir baskıyla eş zamanlı olarak formüle ettiği ancak bağımsızlık yanlılarının bir bölümü tarafından memnuniyetle karşılanan “diyalog” çağrıları, mevcut öfkeyi mayınlı tartışmalara kanalize etme girişiminden başka bir şey değil; bu tartışmalarda hükümet ve Fransa’ya sadık güçler, seçim organını feshetme oylamasının ardından mutlaka güçlü bir konumda olacaklar. (…)
Çeviren: Eren Can
